ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ. ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΕΚΕΙΝΗΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Πρόκειται για το μεγάλης κλίμακας πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας των Ηνωμένων Πολιτειών προς 16 ευρωπαικές χώρες, με σκοπό την ανοικοδόμησή και ανάπτυξή τους μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 1948 και είχε διάρκεια 4 χρόνια. Ονομάστηκε έτσι προς τιμή του Γραμματέα Εσωτερικών της Αμερικής George Marshall και το ύψος του έφτανε τα 13 δις δολάρια τότε, δηλαδή περίπου 100 δις δολάρια σήμερα (2011)

Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης είχε καταστραφεί, κυρίως λόγω των συνεχών βομβαρδισμών και από τις δύο πλευρές. Ειδικά οι βιομηχανικές μονάδες, η παραγωγή, τα δίκτυα συγκοινωνίας και τα μέσα μεταφοράς είχαν πληγεί περισσότερο. Εκατομμύρια πρόσφυγες είχαν προκύψει από πολλές χώρες, τα αποθέματα τροφίμων ήταν ελάχιστα ενώ ανεργία, εκατομμύρια άστεγοι και φτώχια είχαν δημιουργήσει ένα κλίμα κοινωνικής αναταραχής σε όλες τις ευρωπαικές χώρες. Οι μόνες χώρες που είχαν πληγεί ελάχιστα από τον πόλεμο, ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς, οι οποίες συνέχισαν να είναι ευήμερες, αλλά χωρίς δυνατότητα εξαγωγών στην διαλυμένη Ευρώπη

Ειδικά στη Γερμανία, κατά τα τρία πρώτα χρόνια κατοχής της από τους Συμμάχους, εφαρμόστηκε ένα σχέδιο βιομηχανικής αποδιοργάνωσης της χώρας, με αφαίρεση του βιομηχανικού εξοπλισμού αλλά και εφαρμόζοντας εμπάργκο στις εισαγωγές σε πρώτες ύλες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη σημαντική πτώση της παραγωγής της Γερμανίας και του εμπορίου στην Ευρώπη. Τον Ιούλιο του 1947, η Ουάσινγκτον συνειδητοποίησε οτι η επαναφορά της οικονομίας της Ευρώπης δεν θα προχωρούσε χωρίς τη βιομηχανική ανοικοδόμηση της Γερμανίας. Επίσης, η ενδυνάμωση του κομμουνισμού σε μερικές ευρωπαικές χώρες όπως έγινε φανερό στις μετά τον πόλεμο εκλογές, ανησύχησε τις Ηνωμένες Πολιτείες

Το Σχέδιο Μάρσαλ παρουσιάστηκε στις 5 Ιουνίου 1947 κατά τη συνάντηση ηγετών των Ευρωπαικών χωρών. Αν και περιλάμβανε και βοήθεια προς τους Σοβιετικούς, μετά από 6 εβδομάδες διαπραγματεύσεων, οι Σοβιετικοί με αντιπρόσωπο τον Μολότωφ δεν το δέχθηκαν, όπως επίσης αδιαφόρησαν για τη βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών προς τη Γερμανία. Οι Σοβιετικοί απαίτησαν να πράξουν το ίδιο και οι υπόλοιπες χώρες της επιρροής της στην Ανατολική Ευρώπη. Ειδικά για τη Σοβιετική Ένωση, εκτός από το δυτικό τμήμα της χώρα που εξελίχθηκε ο πόλεμος, το ανατολικό – και μεγαλύτερο – τμήμα της χώρας, δεν επηρεάστηκε, συνεχίζοντας την παραγωγή και ανάπτυξη, ακόμα και κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Επίσης, χώρες του Άξονα που ήταν στην επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης, όπως η Φινλανδία, η Ρουμανία, η Αυστρία, η Ουγγαρία και κυρίως η Ανατολική Γερμανία, ήταν υποχρεωμένες να παρέχουν μεγάλα ποσά και τεράστιες ποσότητες αγαθών στη Σοβιετική Ένωση μετά τον πόλεμο. Αυτό ισοδυναμούσε με όλους τους πόρους του Σχέδιου Μάρσαλ που δόθηκαν και στις 16 ευρωπαικές χώρες

Κατά τα 4 χρόνια που διήρκεσε το πρόγραμμα, δόθηκαν συνολικά 13 δις δολάρια βοήθειας με τη μορφή κονδυλίων και εξοπλισμού. Σκοπός του προγράμματος δεν ήταν τόσο η ανοικοδόμηση της Ευρώπης από τις καταστροφές που προκάλεσε ο πόλεμος, όσο ο εκσυγχρονισμός της βιομηχανίας της Ευρώπης, αξιοποιώντας τα μέχρι τότε αποτελεσματικά αμερικανικά μοντέλα παραγωγής και ανάπτυξης. Από τα 13 δις, το 1/4 ξοδεύτηκε σε εισαγωγή πρώτων υλών, άλλο 1/4 σε τρόφιμα, 2 δις σε εξοπλισμό, μηχανήματα και οχήματα και 1.6 δις σε καύσιμα.

Οι πρώτες βοήθειες πήγαν στην Ελλάδα και τη Τουρκία, καθώς αυτές οι δύο χώρες ήταν στη πρώτη γραμμή της επέκτασης του κουμμουνισμού. Στη συνέχεια και οι υπόλοιπες χώρες έλαβαν τη βοήθεια, η οποία ήταν ανάλογη με τη βιομηχανική δύναμη της κάθε μίας. Η μεγαλύτερη βοήθεια δόθηκε στη Μεγάλη Βρετανία και μετά στη Γαλλία. Ο μόνος περιορισμός στις δαπάνες της βοήθειας εφαρμόστηκε στη Γερμανία με όριο στην παραγωγή ατσαλιού. Επίσης, η Ισπανία εξαιρέθηκε από το πρόγραμμα, καθώς δεν συμμετείχε καθολικά στον πόλεμο

Τα χρήματα που δόθηκαν με τη μορφή αγαθών μέσω του προγράμματος, δεν χρειαζόταν να αποπληρωθούν. Οι αμερικανοί προμηθευτές πληρώνονταν σε δολάρια από πόρους του προγράμματος. Οι Ευρωπαίοι παραλήπτες, τα πλήρωναν με πίστωση, σε εθνικό νόμισμα. Αυτές οι πληρωμές κατατίθονταν σε έναν ειδικό λογαριασμό του κάθε κράτους και χρησιμοποιούνταν από τις κυβερνήσεις για νέες επενδύσεις.

Μέχρι το 1952 που ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα, οι οικονομίες όλων των ευρωπαικών χωρών που συμμετείχαν είχαν ξεπεράσει τα προ πολέμου επίπεδα, τουλάχιστον κατά 35%. Η φτώχια και η πείνα είχαν εξαλειφθεί. Τις επόμενες δύο δεκαετίες, η Ευρώπη γνώρισε πρωτοφανή ανάπτυξη και ευημερία. Οι πολιτικές επιπτώσεις, ήταν εξίσου σημαντικές με τις οικονομικές. Στη Ευρώπη λόγω της ανάπτυξης και της ευημερίας, επικράτησε πολιτική σταθερότητα, η εξάπλωση του κουμμουνισμού μειώθηκε και οι σχέσεις Ηνωμένων Πολιτειών και Σοβιετικής Ένωσης με τις ευρωπαικές χώρες, έκαναν προφανές οτι η Ευρώπη ήταν πλέον χωρισμένη σε δύο σφαίρες επιρροής.

ΠΗΓΗ