Τα ελληνικά μανιτάρια και οι ιδιαίτερες γεύσεις τους
Παρόλο που τα μανιτάρια κατατάσσονται στα λαχανικά, στην πραγματικότητα είναι μύκητες με εξαιρετική διατροφική αξία. Εχουν ελάχιστες θερμίδες, καθόλου χοληστερόλη ή άλλα λίπη και περιέχουν βασικά μεταλλικά ιχνοστοιχεία και συμπλέγματα βιταμινών Β.
Σε όλο τον κόσμο έχουν καταγραφεί σχεδόν 70.000 είδη μανιταριών, από τα οποία ελάχιστα τρώγονται ενώ πολλά είναι πάρα πολύ επικίνδυνα. Φυσικά, μπορείτε να καταναλώνετε άφοβα όλα τα καλλιεργήσιμα μανιτάρια αλλά και όσα από τα άγρια γνωρίζετε πολύ καλά.
Σε όλη την Ελλάδα φυτρώνουν αμέτρητα είδη μανιταριών που γίνονται τελευταία γνωστά χάρη στο μεράκι των έμπειρων επαγγελματιών συλλεκτών από Μακεδονία και Θράκη. Οι πιο γνωστές ποικιλίες στην Ελλάδα είναι: Ασπρομανίταρο (Agaricus bisporus), πλεβρότους (pleurotus, αφτάκι, αρτύκι, ελατομανίτης), βασιλομανίταρο (cepe, porcini, βασιλικό), μορχέλα (morille, morel, κουζούκι, κουκομέλα, λαγόρτι, μουρτσάρι), κανθαρέλα (chanterelle, αφτάκι, νεραντζάκι), αγαρικά (πορτομπέλο, πρόβειο, κοπρίτης)
Τι πρέπει να γνωρίζουμε
ΦΡΕΣΚΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ:
* Τα καλλιεργούμενα διατίθενται στην αγορά όλο το χρόνο. Τα άγρια τα βρίσκετετε ανάλογα με το είδος τους σε διάφορες εποχές, κυρίως το φθινόπωρο.
* Τα κοινά στρογγυλά μανιτάρια πρέπει να είναι σφιχτά, άσπρα, χωρίς σημάδια ή ίχνη υγρασίας.
* Τα πλεβρότους πρέπει να είναι στεγνά, σχεδόν βελούδινα στην αφή.
* Τα μανιτάρια διατηρούνται σχεδόν 2 εβδομάδες από την ώρα που θα κοπούν. Οπως και να έχει όμως, καλό είναι να τα καταναλώνετε όσο πιο σύντομα μπορείτε. Για να τα διατηρήσετε, σχίζετε το πλαστικό περιτύλιγμά τους και τα αφήνετε ανοιχτά στο ψυγείο.
* Τα μανιτάρια δεν χρειάζονται πλύσιμο. Ενα σκούπισμα με βρεγμένο χαρτί κουζίνας αρκεί. Τα πλεβρότους δεν χρειάζονται ούτε σκούπισμα, τα μαγειρεύετε κατευθείαν ολόκληρα ή ψιλοκομμένα.
* Η μόνη προετοιμασία που χρειάζονται, είναι να κόψετε τη βάση από το κοτσανάκι στα στρογγυλά άσπρα μανιτάρια και στη συνέχεια να τα κόψετε σύμφωνα με τη συνταγή.
Τι να προσέξετε στο μαγείρεμα
1. Τα σοτάρετε σε δυνατή φωτιά και δεν τα μαγειρεύετε πολλή ώρα, 10' αρκούν.
2. Για να τα ψήσετε στη σχάρα, τα αλείφετε με λίγο λάδι και τα ψήνετε 3-4' τα μικρότερα ή 7-8' τα μεγαλύτερα (πορτομπέλο, πλεβρότους κτλ.).
3. Τα μανιτάρια ταιριάζουν με κρέας: κοτόπουλο, μοσχαράκι, χοιρινό. Ακόμη σε σάλτσες για ζυμαρικά, με αλλαντικά, ντομάτα, τυριά, σκόρδο, κρέμα γάλακτος, λεμόνι, κ.ά.
ΑΠΟΞΗΡΑΜΕΝΑ ΜΑΝΙΤΑΡΙΑ
* Οι πιο διαδεδομένες ποικιλίες στην ελληνική αγορά είναι τα βασιλομανίταρα (πορτσίνι), μορχέλες, κανθαρέλες και σιτάκε. Τα τελευταία θα τα βρείτε στα καταστήματα με ασιατικά προϊόντα.
* Κάποια από αυτά μπορεί να σας φανούν ακριβά, σκεφτείτε όμως πως αν μουσκέψετε τα αποξηραμένα μανιτάρια, αυτά απορροφούν πολύ νερό και σχεδόν δεκαπλασιάζουν το βάρος τους, δηλαδή ένα φακελάκι 40 γρ. μάς δίνει σχεδόν 400 γραμμάρια.
* Το κάθε ένα από τις παραπάνω ποικιλίες έχει τη δική του ξεχωριστή γεύση. Δοκιμάζοντάς τα μπορείτε να ξεχωρίσετε εκείνο που σας αρέσει περισσότερο. Αν περισσέψουν μανιτάρια από μια συσκευασία, φυλάξτε τα υπόλοιπα καλά κλεισμένα σε ένα δοχείο, χωρίς υγρασία και σκόνες.
* Πριν τα μαγειρέψετε, αφήστε τα να μουσκέψουν για 30' σε χλιαρό νερό ή ζωμό κότας. Δύο φλιτζάνια είναι αρκετά για 40 γρ. αποξηραμένα μανιτάρια. Αφού μαλακώσουν, στραγγίστε τα και χρησιμοποιήστε τα στο μαγείρεμα όπως τα φρέσκα. Μπορείτε δηλαδή να τα σοτάρετε και να τα σβήσετε με κρασί ή άλλο ποτό.
* Το νερό όπου μούσκεψαν τα μανιτάρια, έχει πολύ δυνατή γεύση και αφού το φιλτράρετε, μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε στο μαγείρεμα, αντικαθιστώντας το ζωμό κρέατος, κοτόπουλου ή το νερό που ενδεχομένως θα χρησιμοποιούσατε στη συνταγή.
* Μερικές προτάσεις για τα αποξηραμένα μανιτάρια: Για σάλτσες με κρεατικά, αλλαντικά, ντομάτα, κρασί, για ριζότο ή ζυμαρικά, δοκιμάστε τα βασιλομανίταρα ή πορτσίνι. Για ασιατικά πιάτα προτιμήστε τα σιτάκε. Για σάλτσες με κρέμα γάλακτος ή για πιάτα με κοτόπουλο ή μοσχαράκι οι μορχέλες είναι τα ιδανικά μανιτάρια.
Τα κρασιά που ταιριάζουν με τα μανιτάρια
* Τα ωμά μανιτάρια ή τα μαριναρισμένα σε σαλάτα ταιριάζουν με λευκό κρασί, ένα chardonnay για παράδειγμα.
* Αν τα μαγειρέψετε με κρέμα γάλακτος, συνοδέψτε τα με ένα κόκκινο ξινόμαυρο, Νάουσα ή Γουμένισσα.
* Τα άγρια μανιτάρια ταιριάζουν πολύ με κόκκινο κρασί, pinot noir, cabernet, merlot ή syrah. Με αυτά τα κρασιά, ταιριάζουν και τα κοινά άσπρα σοταρισμένα απλώς με σκόρδο και μαϊντανό.
Μανιτάρι τρούφα, ο κρυμμένος θησαυρός της γης
Εως και 900 ευρώ το κιλό φτάνει η τιμή πώλησης. Δεν απαιτούνται
ιδιαίτερες καλλιεργητικές απαιτήσεις από τον παραγωγό
Ενα μοναδικό προϊόν, η αξία του οποίου ανταγωνίζεται το χαβιάρι, αποτελεί η τρούφα. Χωρίς καλλιεργητικές απαιτήσεις και με ελάχιστο κόστος, η τρούφα αναπτύσσεται στο υπέδαφος και η τιμή παραγωγού φθάνει έως 900 ευρώ το κιλό.
Στην Ελλάδα υπάρχουν χιλιάδες αγροτεμάχια, οι ιδιοκτήτες των οποίων δεν μπορούν να τα εκμεταλλευτούν, λόγω του ότι μένουν μακριά και εργάζονται σε μεγάλα αστικά κέντρα. Ακόμη και η καλλιέργεια ελιάς ή σιταριού απαιτεί την παρουσία τους εκεί, αρκετές φορές και σε συγκεκριμένο χρόνο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μένουν ανεκμετάλλευτα ή στην καλύτερη περίπτωση τα καλλιεργητικά τους έξοδα να ισούνται με τα έσοδά τους από το συγκεκριμένο χωράφι. Σε αντίθεση με αυτά, η καλλιέργεια της τρούφας δεν απαιτεί την παρουσία του καλλιεργητή, ο οποίος μπορεί να ασχολείται με τη φυτεία του όποτε αυτός ευκαιρεί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εφόσον η συγκεκριμένη έκταση κατέχεται νόμιμα από τον φερόμενο ως ιδιοκτήτη της, με μια απλή κοινοποίηση στο δασαρχείο της περιοχής του αποτρέπει το ενδεχόμενο να χαρακτηρισθεί -κάποια στιγμή- η συγκεκριμένη έκταση ως δασική.
Τι σημαίνει όμως στην πράξη καλλιέργεια τρούφας; Οπως επισημαίνουν στις «Επαγγελματικές Ευκαιρίες» η Κατερίνα Γιατρά και ο Χρήστος Χρυσόπουλος, καλλιεργητές τρούφας, αντί να φυτέψει κάποιος σε ένα αγρόκτημα ελιές ή αμυγδαλιές, φυτεύονται δασικά δέντρα.
Μεταξύ 2.000 και 3.000 ευρώ κυμαίνεται η τιμή αγοράς ενός εκπαιδευμένου σκύλου για τον εντοπισμό της τρούφας
Διάφορα είδη βελανιδιάς, πεύκα, φλαμουριές, κουκουναριές κ.ά. Δημιουργείται δηλαδή ένα μικρό δασάκι με άγρια δέντρα, στων οποίων όμως το ριζικό σύστημα -πριν φυτευτούν- έχει εγκατασταθεί εργαστηριακά ο μύκητας της τρούφας. Τα δύο επόμενα καλοκαίρια μετά τη φύτευση, αυτά τα δέντρα θα χρειαστούν λίγο πότισμα για να «πιάσουν». Λίγο νερό τους αρκεί, αφού σαν άγρια που είναι, είναι μαθημένα στα δύσκολα.
Μη φανταστεί όμως κάποιος -συνεχίζει ο Χρήστος Χρυσόπουλος- ότι για να καλλιεργήσει κάποιος τρούφα θα πρέπει να είναι και αγρότης. Η ζιζανιοκτονία, τα λιπάσματα, τα μυκητοκτόνα και τα κάθε λογής χημικά σκευάσματα δεν έχουν θέση στην καλλιέργεια τρούφας. Το κλάδεμα των δέντρων ?εάν χρειαστεί- θα είναι πολύ λιτό και δεν χρειάζεται να γίνει από ειδικό.
Η γενική κατεύθυνση που πρέπει να έχει ένας καλλιεργητής τρούφας στο μυαλό του είναι η εξής: στη φυτεία τρούφας που δημιουργήσαμε, επεμβαίνουμε όσο πρέπει και μόνο όταν χρειάζεται. Σκοπός είναι να εξελιχθεί αυτή η φυτεία σε ένα μικρό και πλήρες οικοσύστημα, σαν αυτό που βλέπουμε δίπλα μας, στο φυσικό δάσος. Τα μυρμήγκια, τα σκαθάρια, τα κάθε λογής ζωύφια αναζωογονούν το έδαφός μας, ανοίγοντας υπόγειες στοές που βοηθούν στον αερισμό του υπεδάφους. Οι μέλισσες φροντίζουν για τον πολλαπλασιασμό των αγριολούλουδων, που με τη σειρά τους αφού ανθίσουν, μαραίνονται και σαπίζουν, δημιουργώντας την απαραίτητη -για τα δέντρα μας και την τρούφα- οργανική ουσία.
Οσο περνάει ο καιρός, το οικοσύστημα γίνεται πιο πλήρες και ισορροπημένο. Αυτή την ισορροπία πρέπει να κρατήσουμε με τις «διακριτικές» μας επεμβάσεις, μέχρι να αρχίσει η παραγωγή τρούφας.
Αυτή η τρούφα που θα συλλέγεται από εδώ και πέρα κάθε χρόνο από τη φυτεία, είναι ο καρπός του μύκητα που είναι εγκαταστημένος στις ρίζες των δέντρων.
Οι ιδιότητες
Μεγαλώνει κάτω από το έδαφος
Μεγαλώνει κάτω από το έδαφος
Η τρούφα είναι ένα μανιτάρι που μεγαλώνει κάτω από το έδαφος (5-30 cm), συμβιώνοντας με το ριζικό σύστημα ορισμένων δέντρων (αριά, πουρνάρι, βελανιδιά, ρουπάκι, οστρυά, πεύκο, γαύρο κ.λπ.). Δέντρα δηλαδή της άγριας χλωρίδας της χώρας μας, αλλά και της μεσογειακής λεκάνης γενικότερα, μιας και τα είδη αυτά των δέντρων είναι κοινά σε Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα κ.λπ.
Το άρωμά της είναι θεσπέσιο, όπως και η γεύση που δίνει στα φαγητά, στα οποία χρησιμοποιείται. Η κατανάλωσή της σαν έδεσμα αλλά και για φαρμακευτικούς σκοπούς, κυρίως όμως για τις αφροδισιακές της ιδιότητες, είναι γνωστή από πολύ παλιά (Σουμέριοι, Θεόφραστος, Διοσκουρίδης κ.λπ.). Το μέγεθός της ποικίλλει, από αυτό του ρεβιθιού έως αυτό του πορτοκαλιού ή και μεγαλύτερο ακόμη, και είναι σκληρή όπως η πατάτα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες που ωριμάζουν σε διαφορετικές εποχές του χρόνου. Η καλλιέργειά της είναι τελείως φυσική (ούτε καν βιολογική) και κινείται σε 3 άξονες:
- Δεν είναι υδροβόρα, μιας και απαιτεί το ελάχιστο νερό που θα χρειαζόταν οποιαδήποτε καλλιέργεια.
- Δεν χρειάζεται λιπάσματα (καμία επιβάρυνση του υδροφόρου ορίζοντα από νιτρικά).
- Απαγορεύεται η χρήση φυτοφαρμάκων και μυκητοκτόνων, αφού αυτό που στην ουσία καλλιεργούμε είναι ένας μύκητας.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση της φυτείας
Το πόση τρούφα μπορεί να αποδίδει μία φυτεία, είναι ένα ερώτημα που δύσκολα μπορεί να απαντηθεί με σαφήνεια. Το πόσο εύφορο είναι το έδαφος, το είδος της τρούφας που καλλιεργούμε, οι κλιματικές συνθήκες που θα επικρατήσουν τα χρόνια που μεσολαβούν από τη φύτευση μέχρι την πρώτη παραγωγή είναι παράγοντες που επηρεάζουν τη στρεμματική απόδοση μιας φυτείας τρούφας. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ενδεικτικά ότι: η αναμενόμενη απόδοση της καλοκαιρινής μαύρης τρούφας είναι 5-15 κιλά ανά στρέμμα με την τιμή παραγωγού, ενώ της χειμερινής μαύρης τρούφας είναι 2-10 κιλά ανά στρέμμα. Αυτό που θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα είναι ότι τα έσοδα από μια καλλιέργεια τρούφας είναι καθαρά λεφτά, αφού τα έξοδα για την παραγωγή της είναι αμελητέα.
Είναι δηλαδή μία επιχείρηση χωρίς ετήσια πάγια έξοδα, αλλά με πολύ σημαντικά έσοδα.
Για να γίνει δε πιο σαφής η αποδοτικότητα της επένδυσης σε καλλιέργεια τρούφας, θα εξετάσουμε και το κόστος δημιουργίας μιας τέτοιας φυτείας. Υπάρχουν τρία ποσά που πρέπει να δαπανήσει κάποιος:
- Η αγορά των φυτών κοστίζει περίπου 750 ευρώ ανά στρέμμα (40 φυτά/στρέμμα Χ 18.7 ευρώ/φυτό = 748 ευρώ ανά στρέμμα).
- Η περίφραξη μπορεί να κοστίσει από 200 έως 300 ευρώ ανά στρέμμα, ανάλογα με την έκταση του αγροτεμαχίου και το εάν θα την κάνουμε μόνοι μας ή θα την αναθέσουμε σε κάποιον επαγγελματία. Η συνιστώμενη περίφραξη είναι σιδηροπάσαλοι ανά 2 μέτρα και σίτα περίφραξης 1,3 μέτρα ύψος.
- Η αγορά του εκπαιδευμένου σκύλου, τη χρονιά που θα περιμένουμε τις πρώτες τρούφες. Αυτή τη στιγμή, η τιμή των σκυλιών που εκπαιδεύονται στην Ελλάδα, από Ελληνες, κυμαίνεται μεταξύ 2.000 και 3.000 ευρώ.
Σε συνεχή άνοδο οι τιμές διάθεσης στη διεθνή αγορά
Η μόνιμη αγωνία όλων των παραγωγών - ασχέτως με το τι παράγουν - είναι το πού θα διαθέσουν την παραγωγή τους. Η δεύτερη αγωνία τους είναι μήπως πέσει η τιμή του προϊόντος εάν καλλιεργήσουν πολλοί άνθρωποι τρούφα.
Ο Louis Pradel γράφει στο βιβλίο του (έκδοσης 1914) ότι αυτές είναι οι ερωτήσεις που του γίνονται από όσους ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν μία καλλιέργεια τρούφας. Είναι φανταστικό το πόσο διαχρονικές είναι αυτές οι δύο αγωνίες. Σήμερα, 100 χρόνια μετά τον Pradel, έχουμε διασφαλίσει την ποιότητα των εμβολιασμένων με τρούφα δέντρων, με αποτέλεσμα να έχουμε μία πολύ μεγαλύτερη παραγωγή ανά στρέμμα σε σχέση με εκείνη του 1914. Η τιμή της τρούφας συνεχίζει να έχει ανοδικές τάσεις στη διεθνή αγορά, παρότι τα στρέμματα που καλλιεργούνται έχουν αυξηθεί κατά μερικές δεκάδες χιλιάδες. Τι συμβαίνει λοιπόν και ενώ σήμερα έχουμε μεγαλύτερες παραγωγές ανά στρέμμα και πολύ περισσότερα καλλιεργούμενα στρέμματα, η τιμή της τρούφας δεν πέφτει;
Η απάντηση που δίνουν οι δύο καλλιεργητές, Κατερίνα Γιατρά και Χρήστος Χρυσόπουλος, έχει δύο σκέλη:
- Πρώτον, η παραγωγή της τρούφας περιορίζεται σε κάποια κιλά ανά στρέμμα, σε σχέση με την παραγωγή άλλων αγροτικών προϊόντων που η απόδοσή τους ανά στρέμμα μετριέται σε εκατοντάδες κιλά ή και σε τόνους.
- Δεύτερον, μεγάλες αγορές όπως η Ρωσία και η Κίνα έχουν αυξήσει την ήδη πολύ μεγάλη ζήτηση που υπάρχει για την τρούφα στη διεθνή αγορά.
Στην Ελλάδα υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα της τρούφας και είναι ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα φανταζόταν κάποιος. Η πολύ μικρή παραγωγή της χώρας μας (που οφείλεται στη μικρή έκταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων) δεν μας επιτρέπει να υποστηρίξουμε μεγάλες αγορές του εξωτερικού. Ευελπιστούμε ότι πολύ σύντομα οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις με τρούφα θα γίνουν μερικές εκατοντάδες στρέμματα και η παραγωγή μας θα ανέλθει σε αρκετές εκατοντάδες κιλά τρούφας.
Πού θα απευθυνθώ
«TROUFA.NET», Εμπόριο πιστοποιημένων, Γαλλικών και Ιταλικών φυτών τρούφας.
Ορμινίου 126, ΒΟΛΟΣ
Τηλ. & fax 24210 59979
e-mail: info@troufa.net
Κατερίνα Γιατρά, κιν. 6976 519018
Χρήστος Χρυσόπουλος, κιν. 6947 506585
Ορμινίου 126, ΒΟΛΟΣ
Τηλ. & fax 24210 59979
e-mail: info@troufa.net
Κατερίνα Γιατρά, κιν. 6976 519018
Χρήστος Χρυσόπουλος, κιν. 6947 506585
ΚΩΣΤΑΣ ΝΑΝΟΣ
ΠΗΓΗ http://www.ethnos.gr/default.asp?catid=22733
Μανιτάρια Pleurotus
Το μανιτάρι Pleurotus (επίσης γνωστός ως βασιλιάς τρομπέτα, μανιτάρι κέρατο) είναι ένα μανιτάρι εγγενής στις μεσογειακές περιοχές της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, αλλά καλλιεργούνται και σε περιοχές της Ασίας. Στην κινεζική, καλείται Xing bao Gu. Στα ιαπωνικά, καλείται eringi.
Το μεγαλύτερο είδος του γένους Pleurotus, έχει ένα παχύ, σαρκωμένο λευκό στέλεχος και ένα μικρό μαυρισμένο πάνω μέρος (σε μικρά δείγματα).
Έχει μικρή γεύση και άρωμα όταν είναι ωμό. Όταν ψηθεί, αναπτύσσει τυπικές γεύσεις μανιταριού umami με υφή παρόμοια με εκείνη του abalone.
Το μανιτάρι αυτό έχει μια καλή διάρκεια ζωής.
Τα μανιτάρια Pleurotus μπορεί εκ φύσεως να περιέχουν χημικές ουσίες που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
ΠΗΓΗ http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=221908
Διεύθυνση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής
Διευθυντής: Αντώνης Κουντούρης Γεωπόνος
Πληροφορίες: Άννα Φουλίδη τηλ. 210 212 4214
Κατερίνα Φασουράκη τηλ. 2102124213
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Γενικά για τα μανιτάρια
2. Η καλλιέργεια μανιταριών
3. Σύποι μονάδων καλλιέργειας
4. Φαρμακευτικά μανιτάρια
5. Πλεονεκτήματα
6. Μειονεκτήματα
7. Οικονομικές ενισχύσεις για την καλλιέργεια μανιταριών
8. Μονάδες παραγωγής μανιταριών
9. Βιβλιογραφία
3
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Τα μανιτάρια είναι μύκητες. Οι μύκητες αποτελούν ένα ξεχωριστό
βασίλειο που περιλαμβάνει μονοκύτταρους ή πολυκύτταρους
ευκαρυωτικούς οργανισμούς. Οι μύκητες στερούνται χλωροφύλλης και
αδυνατούν να συνθέσουν οργανικές ενώσεις για το λόγο αυτό
απορροφούν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς
οργανισμούς και γι' αυτό και θεωρούνται το "βιολογικό εργαστήριο
αποδόμησης των οργανικών ουσιών".
Αυτό που οι περισσότεροι από εμάς αποκαλούμε μανιτάρι, είναι το
ορατό μέρος του οργανισμού, το καρπόσωμα, που βρίσκεται πάνω από
την επιφάνεια του υποστρώματος ή του εδάφους. Μέσα ή επάνω στο
υπόστρωμα βρίσκεται το σώμα του μύκητα, ο θαλλός. Ο θαλλός
αποτελείται από νηματοειδείς σωλήνες, τις μυκηλιακές υφές, και οι
οποίοι παράγουν τα καρποσώματα.
Καθοριστικής σημασίας είναι ο ρόλος των μυκήτων στο
οικοσύστημα. Οι μύκητες έχουν την ικανότητα διάσπασης πολύπλοκων
οργανικών ενώσεων σε απλά στοιχεία και ιδιαίτερα της κυτταρίνης και
της λιγνίνης Οι ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των περισσοτέρων
μυκήτων είναι αυτές που συνδυάζουν υψηλές σχετικές υγρασίες και
μέσες θερμοκρασίες. Στην Ελλάδα οι κατάλληλες αυτές συνθήκες
παρουσιάζονται το φθινόπωρο. Τα μανιτάρια έχουν ιδιαίτερη διατροφική
αξίας καθώς περιέχουν νερό σε μεγάλο ποσοστό, πολλές φυτικές ίνες,
ελάχιστα λίπη, λίγα σάκχαρα, πρωτεΐνες, μεταλλικά άλατα και
ιχνοστοιχεία, βιταμίνες και ένζυμα. Επιπλέον σε δεκάδες είδη
μανιταριών αποδίδονται θεραπευτικές ιδιότητες.
Η καλλιέργεια των μανιταριών και η προστασία του άγριου μανιταριού
συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη του γεωργικού εισοδήματος και την
προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η προβολή και η προώθηση στην
κατανάλωση πολλών εξαιρετικής ποιότητας ειδών μανιταριών, που
αποτελούν μέρος της μεσογειακής μας διατροφής μπορούν και να
συμβάλουν στην εξασφάλιση σημαντικού εισοδήματος για τους αγρότες
και τους κατοίκους ορεινών περιοχών.
4
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Καλλιέργεια μανιταριών
Η καλλιέργεια των μανιταριών βασίζεται στην ανάπτυξη του μύκητα σε
ειδικά προετοιμασμένο υπόστρωμα. Η παρασκευή του υποστρώματος είναι
μια σύνθετη διαδικασία αερόβιων ζυμώσεων που διακρίνεται σε δύο κύριες
φάσεις, τη ζύμωση και την παστερίωση – ωρίμανση (Φιλιππούσης 2011). Η
σταθερότητα των περιβαλλοντικών συνθηκών σε όλη την παραγωγική
διαδικασία υποστηρίζεται με ηλεκτρονικό έλεγχο των περιβαλλοντικών
παραμέτρων (θερμοκρασία, αερισμός , CO2, σχετική υγρασία).
H καλλιέργεια του μανιταριού Pleurotus (πλευρώτους) είναι ευκολότερη
συγκρινόμενη με αυτή του λευκού μανιταριού καθώς είναι απλούστερη η
διαδικασία παρασκευής του υποστρώματος και η κατασκευή των θαλάμων
καλλιέργειας έχει μικρότερο κόστος. Για την καλλιέργεια λευκού μανιταριού
(Αgaricus) το κόστος κατασκευής μιας μονάδας είναι υψηλότερο όμως, η
παραγωγική δυναμικότητα είναι σαφώς μεγαλύτερη (Φιλιππούσης 2008).
Η επιτυχία στην καλλιέργεια μανιταριών εξαρτάται κυρίως από τις
γνώσεις για την καλλιέργεια, την εμπειρία, το επενδεδημένο κεφάλαιο και
την καλή διαχείριση παραγωγής και πωλήσεων.
Σεμινάρια στην καλλιέργεια μανιταριών πραγματοποιούνται στο Ινστιτούτο
Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ-Κτήμα Συγγρού-Λ. Κηφισίας 182, τηλ.
2108083312, 2108085217, www.ige.gr)
Στάδια καλλιέργειας Pleurotus (Φιλιππούσης 1999)
Παρασκευή υποστρώματος (2-4 ημέρες).
Παστερίωση υποστρώματος (2-3 ημέρες).
Σπορά -επώαση (15-20 ημέρες).
Σχηματισμός καρποφοριών (8 ημέρες).
Ανάπτυξη-συγκομιδή μανιταριών (7 ημέρες).
Aπολύμανση - άδειασμα - καθαρισμός θαλάμου παραγωγής (2 μέρες).
Στάδια παραγωγής Agaricus bisporus (Φιλιππούσης 1998)
5
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Παρασκευή υποστρώματος (10-14 ημέρες).
Παστερίωση-ωρίμανση υποστρώματος (6-7 ημέρες).
Σπορά - επώαση I (14 ημέρες).
Eπικάλυψη- επώαση II (7 ημέρες).
Eπαγωγή -ανάπτυξη καρποφοριών (10 ημέρες).
Συγκομιδή μανιταριών (25 ημέρες).
Aπολύμανση - άδειασμα - καθαρισμός θαλάμου παραγωγής
(3ημέρες).
Οι θάλαμοι καλλιέργειας μανιταριών Agaricus εξοπλίζονται με ράφια
αλουμινίου, πλατφόρμες συλλογής και ειδικά νάιλον δίχτυα που
υποβαστάζουν το υπόστρωμα στα ράφια. Στον απαραίτητο μηχανολογικό
εξοπλισμό συμπεριλαμβάνονται κλιματιστική μονάδα, φυγοκεντρικό
ανεμιστήρα, κιβώτιο μίξης και κανάλια αερισμού, περσίδες εισαγωγής και
εξαγωγής του αέρα, αισθητήρια θερμοκρασίας, υγρασίας, CO2, χειροκίνητο
και ηλεκτρονικό πίνακα ελέγχου των συνθηκών του περιβάλλοντος
(Φιλιππούσης 1998).
Τύποι μονάδων καλλιέργειας
κάθετες μονάδες δηλαδή μονάδες παράγουν εμβολιασμένο υπόστρωμα
καλλιέργειας μανιταριών και μανιτάρια. Οι μονάδες αυτές διαθέτουν τμήμα
παρασκευής υποστρώματος και τμήμα παραγωγής μανιταριών με θαλάμους
καλλιέργειας από πάνελ πολυουρεθάνης, κατάλληλο μηχανολογικό
εξοπλισμό και εργαστηριακή υποδομή αναλύσεων και ποιοτικού ελέγχου.
δορυφορικές μονάδες δηλαδή α)μονάδες παράγουν μανιτάρια σε
εμβολιασμένο υπόστρωμα β) που προμηθεύονται από μια κεντρική μονάδα
παραγωγής υποστρώματος. Η παραγωγή των μανιταριών μπορεί να γίνει
ακόμα και σε μικρούς θαλάμους θερμοκηπιακού τύπου ή σε άλλου τύπου
θαλάμους (π.χ. κατάλληλα διαμορφωμένες αποθήκες).
6
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Εικόνα 1 Θάλαμος επώασης μανιταριών Pleurotus
Εικόνες 2,3 Θάλαμοι καλλιέργειας μανιταριών Pleurotus
7
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Εικόνα 4 &5Θάλαμος καλλιέργειας μανιταριών Agaricus
Φαρμακευτικά μανιτάρια
Σα φαρμακευτικά μανιτάρια, αντιπροσωπεύουν μία κατηγορία
διατροφαρμακευτικών ουσιών, που δεν είναι ευρέως γνωστά στο Δυτικό
κόσμο, ενώ καλλιεργούνται και καταναλώνονται εδώ και χιλιάδες χρόνια στις
χώρες της Ανατολής. Το πιο γνωστό αλλά και πιο ευρέως καλλιεργούμενο
φαρμακευτικό μανιτάρι είναι το Lentinula edodes. Το μανιτάρι
«Shiitake», όπως είναι η κοινή του ονομασία, παρουσιάζει
ανοσοδιεγερτική αντικαρκινική, αντιμικροβιακή, υποχοληστερινική
και άλλες ιδιότητες πολύ ωφέλιμες στην υγεία των ανθρώπων όπως π.χ. στην
πρόληψη και θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αυτές οι
θεραπευτικές του δράσεις είναι γνωστές σε Ασιατικούς λαούς από πολύ
παλιά. Οι αντικαρκινικές ιδιότητες του L. edodes αποδίδονται στον
πολυσακχαρίτη Lentinan που είναι η δραστική ουσία με την ισχυρότερη
αντικαρκινική δράση σε σύγκριση με αυτή πολυσακχαριτών από άλλους
βασιδιομύκητες και λειχήνες. Στην Ιαπωνία η ουσία Lentinan, έχει πάρει
έγκριση για τη θεραπεία διαφόρων μορφών καρκίνου σε ενέσιμο μορφή και
αποτελεί το όγδοο σε πωλήσεις αντικαρκινικό φάρμακο.
Η καλλιέργεια του «Shiitake» γίνεται συνήθως σε κορμούς οξιάς,
αποτελεί όμως μια εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία που διαρκεί 2 χρόνια
8
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
περίπου. Όμως η παραγωγή καρποσωμάτων μπορεί να συντομευτεί σε 2
περίπου μήνες με την καλλιέργεια του σε υποστρώματα που αποτελούνται
από άχυρα, πριονίδι βελανιδιάς, εκκοκκισμένους σπάδικες καλαμποκιού
κ.α. όπως εφαρμόζεται στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε (Philippoussis κ.α. 2007, Israilides
και Philippousis, 2003).
Πλεονεκτήματα
έχει υψηλή διατροφική αξία
είναι προωθούμενη καλλιέργεια
εξασφαλίζει στους παραγωγούς ικανοποιητικό εισόδημα
τα μανιτάρια καλής ποιότητας δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα
διάθεσης
αξιοποιούνται μικρά αγροτεμάχια
υπάρχει δυνατότητα ενισχύσεων μέσω προγραμμάτων του ΥΠΑΑΤ
Μειονεκτήματα
ελάχιστος χρόνος συντήρησης του νωπού προϊόντος
υψηλό κατασκευής και εξοπλισμού
μεγάλη ευαισθησία σε ασθένειες
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να
απευθύνονται στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό Δήμητρα (Πρώην ΕΘΙΑΓΕ)
στο τηλέφωνο 210-2845940 (πληροφορίες Δρ. Α. Φιλιππούσης).
Οικονομικές ενισχύσεις για την καλλιέργεια μανιταριών
1. Μέσω των Οργανώσεων Παραγωγών που καλλιεργούν μανιτάρια (Καν.
ΕΕ 1234/2007 και 543/11) :
Προϋποθέσεις ενίσχυσης:
οι Οργανώσεις Παραγωγών (ΟρΠ) να δραστηριοποιούνται στην
καλλιέργεια μανιταριών
9
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
ο αριθμός των μελών της οργάνωσης να είναι κατ΄ ελάχιστο 7 άτομα,
η ετήσια αξία της εμπορευθείσας παραγωγής της οργάνωσης να είναι
κατ΄ ελάχιστο 100.000€,
να υποβάλλουν Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΕΠ), στο οποίο να
παρουσιάζουν τις δράσεις για τις οποίες επιθυμούν να επιδοτηθούν.
Επιδοτούνται δράσεις που αφορούν:
στον προγραμματισμό της παραγωγής (προμήθεια πολλαπλασιαστικού
υλικού, προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού κ.λ.π.)
στην διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος:
(πιστοποίηση ολοκληρωμένης διαχείρισης, πιστοποίηση βιολογικής
παραγωγής, ιχνηλασιμότητα κ.λ.π)
στην βελτίωση της εμπορίας (διαλογή τυποποίηση, συσκευασία,
προώθηση κ.λ.π)
στην προστασία του περιβάλλοντος (διαχείριση υπολειμμάτων κ.λπ)
Ύψος επιδοτούμενης δαπάνης:
το 8,2 % της αξίας της εμπορευθείσας παραγωγής από την ΟρΠ κατά έτος.
Ποσοστό επιχορήγησης:
μέχρι το 60 % της επιδοτούμενης δαπάνης
Οι αιτήσεις υποβάλλονται στις Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και
Κτηνιατρικής μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.
Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Δ/νση Δενδροκηπευτικής –Σμήμα Πυρηνοκάρπων
& Μηλοειδών, Αχαρνών 2, Αθήνα, τηλ. 210 212 4208, -4209, -4211, -
4518, -4207
2. Σχέδια Βελτίωσης (επενδυτικά σχέδια) [Μέτρο 121: «Εκσυγχρονισμός
Γεωργικών εκμεταλλεύσεων» - Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ)
2007-2013].
.
Το μέτρο αφορά για επενδύσεις γεωργικών εκμεταλλεύσεων
παραγωγής μανιταριών
10
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Δικαιούχοι του μέτρου είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα που μπορούν
να κριθούν ως γεωργοί εφόσον είναι νόμιμοι κάτοχοι και αρχηγοί
γεωργικής εκμετάλλευσης ηλικίας από 18-60 ετών.
επιλέξιμες δαπάνες:
δαπάνες ανέγερσης, επέκτασης, εκσυγχρονισμού γεωργικών κτιρίων
και κατασκευών,
δαπάνες αγοράς, μεταφοράς και εγκατάστασης καινούργιου
μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου του
λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών,
δαπάνες αγοράς, μεταφοράς και εγκατάστασης καινούργιου
εξοπλισμού για την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας [ΑΠΕ]
με σκοπό την κάλυψη των αναγκών της εκμετάλλευσης,
συμπεριλαμβανομένων των σχετικών κατασκευών,
δαπάνες εγγείων βελτιώσεων,
γενικές δαπάνες όπως αμοιβές συντακτών αιτήσεων ενίσχυσης και
πληρωμής, αρχιτεκτόνων, μηχανικών κλπ, δαπάνες για μελέτες
σκοπιμότητας, συμβολαιογραφικά έξοδα κ.λπ.
Ο ανώτατος επιλέξιμος προϋπολογισμός ανέρχεται ανά γεωργική
εκμετάλλευση έως τα 500.000 €.
Το ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης ανά περιοχή παρουσιάζεται στον
παρακάτω πίνακα.
Δικαιούχοι
Ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης
Μικρά
Νησιά
Αιγαίου
Πελάγους
Ειδικές Περιοχές
Κανονικές περιοχές
Νέος Γεωργός 75 60 50
Λοιπά πρόσωπα 75 50 40
Η πρόσκληση του μέτρου αυτού είναι κλειστή.
11
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Διοικητικός Τομέας Κοινοτικών Πόρων &Υποδομών/ Ειδική
Υπηρεσία Εφαρμογής ΠΑΑ- Ανταγωνιστικότητα/ Μονάδα Β1 Σχέδια Βελτίωσης –Ν.
Γεωργοί. Λεωφ. Αθηνών 54-56 10441 Αθήνα, τηλ. 210 5275 203, 210 5275 204, 210
5275 255, 210 5275 271
3. Επενδύσεις στην μεταποίηση και εμπορία [Μέτρο 123Α «Αύξηση
της αξίας των γεωργικών προϊόντων» - Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης
(ΠΑΑ) 2007-2013 (ΦΕΚ 850 Β /16-5-11, ΥΑ εφαρμογής ΦΕΚ1858β
/22-8-11) ]
Το μέτρο αφορά την ενίσχυση ατομικών επιχειρήσεων, Νομικά
Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ο.Ε., Ε.Ε., Α.Ε., ΕΠΕ, προσωπικές
εταιρίες του εμπορικού νόμου, αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις
κάθε βαθμίδας, συνεταιριστικές επιχειρήσεις, Δημοτικές επιχειρήσεις οι
οποίες λειτουργούν με τις διατάξεις της εμπορικής και φορολογικής
νομοθεσίας) για τις εξής δράσεις:
Ίδρυση μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης, διαλογής, συντήρησης,
ψύξης, αποθήκευσης μανιταριών.
Ίδρυση εγκαταστάσεων στατικών ψυγείων και κατασκευή μικρής
δυναμικότητας συσκευαστηρίων με δυνατότητα προμήθειας κινητών
(αυτοκινήτων) ψυγείων μόνο στις νησιωτικές περιοχές (πλην Κρήτης και
Ευβοίας).
Εκσυγχρονισμοί ή/και επέκταση με ή χωρίς μετεγκατάσταση
υφιστάμενων μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης διαλογής,
συντήρησης, ψύξης, αποθήκευσης μανιταριών.
Το ύψος της επένδυσης και η κλιμάκωση του ποσοστού της οικονομικής
ενίσχυσης παρουσιάζονται στο πίνακα που ακολουθεί:
Δικαιούχοι
Ύψος επένδυσης (€)
Ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης
Περιφέρειες του
στόχου
Σύγκλησης (όλη η
χώρα εκτός
Στερεάς και νησιών
Αιγαίου Πελάγους)
Περιφέρειες
εκτός του στόχου
Σύγκλησης
(Στερεά Ελλάδα)
νησιά Αιγαίου
Πελάγους
(εκτός Κρήτης
& Εύβοιας)
για την
αξιοποίηση
κυρίως της
τοπικής
παραγωγής
100.000-1.500.000 50 40 65
12
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
1.Επιχειρήσεις
πολύ μικρές,
μικρές
& μεσαίες
(απασχολούν <250
υπαλλήλους και
έχουν ετήσιο κύκλο
εργασιών μέχρι 50
εκατ. € ή ετήσιο
ισολογισμό μέχρι 43
εκατ. €)
1.500.000-3.000.000
45 40 60
3.000.000-6.000.000
40 40 50
6.000.000-10.000.000
35
35
35
2. Επιχειρήσεις που
απασχολούν <750
υπαλλήλους ή
έχουν κύκλο
εργασιών <200
εκατ. €
100.000-1.500.000
25
20
65
1.500.000-3.000.000
60
3.000.000-6.000.000
50
6.000.000-10.000.000
35
Δαπάνες που ενισχύονται (ενδεικτικά):
Προμήθεια και εγκατάσταση νέου μηχανολογικού εξοπλισμού και
λογισμικού εφαρμογής.
Κατασκευή η βελτίωση κτιριακών εγκαταστάσεων
Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου.
Εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού.
Γενικά έξοδα μέχρι 10% του συνόλου του προϋπολογισμού , όπως
αμοιβές μηχανικών και συμβούλων και άδειες πέραν των παραπάνω
δαπανών.
Δαπάνες για μελέτες σκοπιμότητας, δαπάνες για τη δημιουργία
αναγνωρίσιμου σήματος (ετικέτας) του προϊόντος, απόκτηση
διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, έρευνα αγοράς για τη διαμόρφωση της
εικόνας του προϊόντος (συσκευασία επισήμανση).
Αγορά fax, τηλεφωνικών εγκαταστάσεων, δικτύων επικοινωνίας
δικτύων ενδοεπικοινωνίας και ηλεκτρονικών υπολογιστών,
φωτοτυπικών και συστημάτων ασφαλείας των εγκαταστάσεων.
Απόκτηση πιστοποιητικών ποιότητας από αρμόδιους οργανισμούς
(ISO, HACCP κ.λ.π).
Κατασκευή της κατοικίας φύλαξης των εγκαταστάσεων μέχρι των
50.000 €.
13
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Καταληκτική ημερομηνία υποβολής των αιτήσεων είναι η 23η Ιανουαρίου
2011.
* Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Δνση Προγραμματισμού & Γεωργικών Διαρθρώσεων/ Τμήμα
Δημοσίων & Ιδιωτικών Επενδύσεων, Αχαρνών 5, 10176 Αθήνα, τηλ.: 210 212 4323, 4098,
4325
4. Αναπτυξιακός νόμος: Ν.3908/2011 (ΦΕΚ 8Α/1-2-11) «Ενίσχυση
Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την
Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή». Το πρόγραμμα του
γεωργικού τομέα υλοποιείται με την ΚΥΑ 31054/12-7-07.
Ενισχυόμενες δαπάνες
η κατασκευή, η επέκταση, ο εκσυγχρονισμός κτηριακών, ειδικών και
βοηθητικών εγκαταστάσεων, καθώς και οι δαπάνες διαμόρφωσης
περιβάλλοντος χώρου. Οι δαπάνες αυτές δεν μπορεί να υπερβαίνουν
το 40%.
του συνόλου των επιλέξιμων δαπανών του επενδυτικού σχεδίου.
η αγορά πάγιων στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται άμεσα με μία
παραγωγική μονάδα.
η αγορά και εγκατάσταση καινούργιων σύγχρονων μηχανημάτων και
λοιπού εξοπλισμού.
τα μισθώματα της χρηματοδοτικής μίσθωσης καινούργιων σύγχρονων
μηχανημάτων και λοιπού εξοπλισμού του οποίου αποκτάται η χρήση,
εφόσον η χρηματοδοτική μίσθωση περιλαμβάνει την υποχρέωση
αγοράς αυτών κατά τη λήξη της μίσθωσης.
δαπάνες συστημάτων διασφάλισης και ελέγχου ποιότητας,
πιστοποιήσεις, προμήθειας και εγκατάστασης λογισμικού και
συστήματος οργάνωσης της επιχείρησης, δαπάνες για τη μεταφορά
τεχνολογίας μέσω της αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας,
αδειών εκμετάλλευσης, ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας και μη
κατοχυρωμένων τεχνικών γνώσεων κ.ά. Το κόστος των ενισχυόμενων
άυλων περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να υπερβαίνει το πενήντα
14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
τοις εκατό (50%) του συνόλου των επιλέξιμων δαπανών του
επενδυτικού σχεδίου.
για έργα και προγράμματα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας που
σχετίζονται με τη δραστηριότητα και τα προϊόντα της επιχείρησης και
τα οποία εκτελούνται από την επιχείρηση είτε μόνη της είτε σε
συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα και φορείς και με Ανώτατα και
Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Ελλάδας και της Ε.Ε.
Φορολογική απαλλαγή που συνίσταται στην απαλλαγή από την
καταβολή φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ
φόρων κερδών, τα οποία προκύπτουν με βάση τη φορολογική
νομοθεσία, από το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης.
Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το Δημόσιο
χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος των ενισχυόμενων
δαπανών του επενδυτικού σχεδίου και προσδιορίζεται ως ποσοστό
αυτών.
Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνίσταται στην κάλυψη
από το Δημόσιο τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων
χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνάπτεται για την απόκτηση
καινούριου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού και προσδιορίζεται
ως ποσοστό επί της αξίας απόκτησης αυτών που εμπεριέχεται στις
καταβαλλόμενες δόσεις. Η επιδότηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης
δεν μπορεί να υπερβαίνει τα επτά (7) έτη.
Ελάχιστο Ύψος επενδυτικών σχεδίων:
-μεγάλες επιχειρήσεις 1.000.000 €
-μεσαίες επιχειρήσεις 500.000 €
-μικρές επιχειρήσεις 300.000 €
-πολύ μικρές επιχειρήσεις 200.000 €
Τα ποσοστά ενίσχυσης, κατά ζώνη κινήτρων, ανέρχονται:
α. Στην Α΄ ζώνη, σε 15% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 20% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 25% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις.
15
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
β. Στη Β΄ ζώνη, σε 30% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 35% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 40% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις.
γ. Στη Γ΄ ζώνη, σε 40% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 45% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 50% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις
Πληροφορίες :
1. Υπουργείο Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας /Γενική Γραμματεία Επενδύσεων &
Ανάπτυξης: Γενική Δ/νση Ιδιωτικών Επενδύσεων, Πλατεία Συντάγματος, 10180 Αθήνα, τηλ.: 210 333
2254
2.ΥπΑΑ&Τ : : Δνση Προγραμματισμού & Γεωργικών Διαρθρώσεων/ Τμήμα Δημοσίων &
Ιδιωτικών Επενδύσεων, Αχαρνών 5, 10176 Αθήνα, τηλ.: 210 212-4323, -4098, -4325
Μονάδες Παραγωγής Μανιταριών
Μανιτάρια Κεντρικής Ελλάδας Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε. Παλαιόπυργος
Τρικάλων τηλ:24310-87872 (Agaricus bisporus, Pleurotus ostreatus,
Portobello)
Μανιτάρια Δίρφης (Λαχουβάρης Ελευθέριος, Μαστρογιάννης Αθανάσιος),
Καθενοί Εύβοια, τηλ: 2228029211 (Pleurotus ostreatus, άγρια μανιτάρια)
Μανιτάρια Αργολίδας (Βαβούλης Ιωάννης) Σημένιο Αργολίδας τηλ: 27510-
52221 ( Pleurotus osteatus )
Αγροκτήματα Χατζηπαύλου Μάνδρες Κιλκίς τηλ: 23410-42275 (Pleurotus
osteatus)
16
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αντώνης Φιλιππούσης 2011. Πληροφορικό Δελτίο Καλλιέργειας Μανιταριών.
Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας.
Φιλιππούσης, A. (2008). Στοιχεία καλλιέργειας και αγοράς μανιταριών –
παραγωγή μανιταριών Pleurotus spp. σε μονάδες δορυφόρους. ΈκδοσηEΘ.I.AΓ.E, Αθήνα, σελίδες 60.
Φιλιππούσης, A. (1999). Bιολογία και καλλιέργεια των μανιταριών Pleurotus
sp. Έκδοση EΘ.I.AΓ.E, Aθήνα, σελίδες 30.
Φιλιππούσης, A. (1998). Στοιχεία Kαλλιέργειας του Λευκού Mανιταριού
Agaricus bisporus. Έκδοση EΘ.I.AΓ.E, Aθήνα, σελίδες 25.
K. Z. Στεφανάκης, «Tα μανιτάρια». Aθήνα-Πειραιάς. Eκδόσεις A. Σταμούλη,
1995.
Δημήτρης Θ. Kελτεμλίδης, «Tα φαρμακευτικά μανιτάρια και οι θεραπευτικές
τους χρήσεις». Aθήνα. Eκδόσεις Χύχαλου, 1995.
Philippoussis, A., Diamantopoulou, P. & Israilides, C. (2007). Productivity
of agricultural residues used for the cultivation of the medicinal fungus
Lentinula edodes. International Biodeterioration and Biodegradation 59(3):
216-219
Israilides, C. and A. Philippoussis (2003) “Bio-technologies of recycling
agro-industrial wastes for the production of commercially important
fungal polysaccharides and mushrooms” Biotechnology & Genetic
Engineering Reviews, Vol. 20, 247-259.
http://el.wikipedia.org
http://www.geopon.gr
Το μεγαλύτερο είδος του γένους Pleurotus, έχει ένα παχύ, σαρκωμένο λευκό στέλεχος και ένα μικρό μαυρισμένο πάνω μέρος (σε μικρά δείγματα).
Έχει μικρή γεύση και άρωμα όταν είναι ωμό. Όταν ψηθεί, αναπτύσσει τυπικές γεύσεις μανιταριού umami με υφή παρόμοια με εκείνη του abalone.
Το μανιτάρι αυτό έχει μια καλή διάρκεια ζωής.
Τα μανιτάρια Pleurotus μπορεί εκ φύσεως να περιέχουν χημικές ουσίες που διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
ΠΗΓΗ http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=221908
Διεύθυνση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής
Διευθυντής: Αντώνης Κουντούρης Γεωπόνος
Πληροφορίες: Άννα Φουλίδη τηλ. 210 212 4214
Κατερίνα Φασουράκη τηλ. 2102124213
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1. Γενικά για τα μανιτάρια
2. Η καλλιέργεια μανιταριών
3. Σύποι μονάδων καλλιέργειας
4. Φαρμακευτικά μανιτάρια
5. Πλεονεκτήματα
6. Μειονεκτήματα
7. Οικονομικές ενισχύσεις για την καλλιέργεια μανιταριών
8. Μονάδες παραγωγής μανιταριών
9. Βιβλιογραφία
3
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Τα μανιτάρια είναι μύκητες. Οι μύκητες αποτελούν ένα ξεχωριστό
βασίλειο που περιλαμβάνει μονοκύτταρους ή πολυκύτταρους
ευκαρυωτικούς οργανισμούς. Οι μύκητες στερούνται χλωροφύλλης και
αδυνατούν να συνθέσουν οργανικές ενώσεις για το λόγο αυτό
απορροφούν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς
οργανισμούς και γι' αυτό και θεωρούνται το "βιολογικό εργαστήριο
αποδόμησης των οργανικών ουσιών".
Αυτό που οι περισσότεροι από εμάς αποκαλούμε μανιτάρι, είναι το
ορατό μέρος του οργανισμού, το καρπόσωμα, που βρίσκεται πάνω από
την επιφάνεια του υποστρώματος ή του εδάφους. Μέσα ή επάνω στο
υπόστρωμα βρίσκεται το σώμα του μύκητα, ο θαλλός. Ο θαλλός
αποτελείται από νηματοειδείς σωλήνες, τις μυκηλιακές υφές, και οι
οποίοι παράγουν τα καρποσώματα.
Καθοριστικής σημασίας είναι ο ρόλος των μυκήτων στο
οικοσύστημα. Οι μύκητες έχουν την ικανότητα διάσπασης πολύπλοκων
οργανικών ενώσεων σε απλά στοιχεία και ιδιαίτερα της κυτταρίνης και
της λιγνίνης Οι ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των περισσοτέρων
μυκήτων είναι αυτές που συνδυάζουν υψηλές σχετικές υγρασίες και
μέσες θερμοκρασίες. Στην Ελλάδα οι κατάλληλες αυτές συνθήκες
παρουσιάζονται το φθινόπωρο. Τα μανιτάρια έχουν ιδιαίτερη διατροφική
αξίας καθώς περιέχουν νερό σε μεγάλο ποσοστό, πολλές φυτικές ίνες,
ελάχιστα λίπη, λίγα σάκχαρα, πρωτεΐνες, μεταλλικά άλατα και
ιχνοστοιχεία, βιταμίνες και ένζυμα. Επιπλέον σε δεκάδες είδη
μανιταριών αποδίδονται θεραπευτικές ιδιότητες.
Η καλλιέργεια των μανιταριών και η προστασία του άγριου μανιταριού
συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη του γεωργικού εισοδήματος και την
προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η προβολή και η προώθηση στην
κατανάλωση πολλών εξαιρετικής ποιότητας ειδών μανιταριών, που
αποτελούν μέρος της μεσογειακής μας διατροφής μπορούν και να
συμβάλουν στην εξασφάλιση σημαντικού εισοδήματος για τους αγρότες
και τους κατοίκους ορεινών περιοχών.
4
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Καλλιέργεια μανιταριών
Η καλλιέργεια των μανιταριών βασίζεται στην ανάπτυξη του μύκητα σε
ειδικά προετοιμασμένο υπόστρωμα. Η παρασκευή του υποστρώματος είναι
μια σύνθετη διαδικασία αερόβιων ζυμώσεων που διακρίνεται σε δύο κύριες
φάσεις, τη ζύμωση και την παστερίωση – ωρίμανση (Φιλιππούσης 2011). Η
σταθερότητα των περιβαλλοντικών συνθηκών σε όλη την παραγωγική
διαδικασία υποστηρίζεται με ηλεκτρονικό έλεγχο των περιβαλλοντικών
παραμέτρων (θερμοκρασία, αερισμός , CO2, σχετική υγρασία).
H καλλιέργεια του μανιταριού Pleurotus (πλευρώτους) είναι ευκολότερη
συγκρινόμενη με αυτή του λευκού μανιταριού καθώς είναι απλούστερη η
διαδικασία παρασκευής του υποστρώματος και η κατασκευή των θαλάμων
καλλιέργειας έχει μικρότερο κόστος. Για την καλλιέργεια λευκού μανιταριού
(Αgaricus) το κόστος κατασκευής μιας μονάδας είναι υψηλότερο όμως, η
παραγωγική δυναμικότητα είναι σαφώς μεγαλύτερη (Φιλιππούσης 2008).
Η επιτυχία στην καλλιέργεια μανιταριών εξαρτάται κυρίως από τις
γνώσεις για την καλλιέργεια, την εμπειρία, το επενδεδημένο κεφάλαιο και
την καλή διαχείριση παραγωγής και πωλήσεων.
Σεμινάρια στην καλλιέργεια μανιταριών πραγματοποιούνται στο Ινστιτούτο
Γεωπονικών Επιστημών (ΙΓΕ-Κτήμα Συγγρού-Λ. Κηφισίας 182, τηλ.
2108083312, 2108085217, www.ige.gr)
Στάδια καλλιέργειας Pleurotus (Φιλιππούσης 1999)
Παρασκευή υποστρώματος (2-4 ημέρες).
Παστερίωση υποστρώματος (2-3 ημέρες).
Σπορά -επώαση (15-20 ημέρες).
Σχηματισμός καρποφοριών (8 ημέρες).
Ανάπτυξη-συγκομιδή μανιταριών (7 ημέρες).
Aπολύμανση - άδειασμα - καθαρισμός θαλάμου παραγωγής (2 μέρες).
Στάδια παραγωγής Agaricus bisporus (Φιλιππούσης 1998)
5
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Παρασκευή υποστρώματος (10-14 ημέρες).
Παστερίωση-ωρίμανση υποστρώματος (6-7 ημέρες).
Σπορά - επώαση I (14 ημέρες).
Eπικάλυψη- επώαση II (7 ημέρες).
Eπαγωγή -ανάπτυξη καρποφοριών (10 ημέρες).
Συγκομιδή μανιταριών (25 ημέρες).
Aπολύμανση - άδειασμα - καθαρισμός θαλάμου παραγωγής
(3ημέρες).
Οι θάλαμοι καλλιέργειας μανιταριών Agaricus εξοπλίζονται με ράφια
αλουμινίου, πλατφόρμες συλλογής και ειδικά νάιλον δίχτυα που
υποβαστάζουν το υπόστρωμα στα ράφια. Στον απαραίτητο μηχανολογικό
εξοπλισμό συμπεριλαμβάνονται κλιματιστική μονάδα, φυγοκεντρικό
ανεμιστήρα, κιβώτιο μίξης και κανάλια αερισμού, περσίδες εισαγωγής και
εξαγωγής του αέρα, αισθητήρια θερμοκρασίας, υγρασίας, CO2, χειροκίνητο
και ηλεκτρονικό πίνακα ελέγχου των συνθηκών του περιβάλλοντος
(Φιλιππούσης 1998).
Τύποι μονάδων καλλιέργειας
κάθετες μονάδες δηλαδή μονάδες παράγουν εμβολιασμένο υπόστρωμα
καλλιέργειας μανιταριών και μανιτάρια. Οι μονάδες αυτές διαθέτουν τμήμα
παρασκευής υποστρώματος και τμήμα παραγωγής μανιταριών με θαλάμους
καλλιέργειας από πάνελ πολυουρεθάνης, κατάλληλο μηχανολογικό
εξοπλισμό και εργαστηριακή υποδομή αναλύσεων και ποιοτικού ελέγχου.
δορυφορικές μονάδες δηλαδή α)μονάδες παράγουν μανιτάρια σε
εμβολιασμένο υπόστρωμα β) που προμηθεύονται από μια κεντρική μονάδα
παραγωγής υποστρώματος. Η παραγωγή των μανιταριών μπορεί να γίνει
ακόμα και σε μικρούς θαλάμους θερμοκηπιακού τύπου ή σε άλλου τύπου
θαλάμους (π.χ. κατάλληλα διαμορφωμένες αποθήκες).
6
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Εικόνα 1 Θάλαμος επώασης μανιταριών Pleurotus
Εικόνες 2,3 Θάλαμοι καλλιέργειας μανιταριών Pleurotus
7
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Εικόνα 4 &5Θάλαμος καλλιέργειας μανιταριών Agaricus
Φαρμακευτικά μανιτάρια
Σα φαρμακευτικά μανιτάρια, αντιπροσωπεύουν μία κατηγορία
διατροφαρμακευτικών ουσιών, που δεν είναι ευρέως γνωστά στο Δυτικό
κόσμο, ενώ καλλιεργούνται και καταναλώνονται εδώ και χιλιάδες χρόνια στις
χώρες της Ανατολής. Το πιο γνωστό αλλά και πιο ευρέως καλλιεργούμενο
φαρμακευτικό μανιτάρι είναι το Lentinula edodes. Το μανιτάρι
«Shiitake», όπως είναι η κοινή του ονομασία, παρουσιάζει
ανοσοδιεγερτική αντικαρκινική, αντιμικροβιακή, υποχοληστερινική
και άλλες ιδιότητες πολύ ωφέλιμες στην υγεία των ανθρώπων όπως π.χ. στην
πρόληψη και θεραπεία των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αυτές οι
θεραπευτικές του δράσεις είναι γνωστές σε Ασιατικούς λαούς από πολύ
παλιά. Οι αντικαρκινικές ιδιότητες του L. edodes αποδίδονται στον
πολυσακχαρίτη Lentinan που είναι η δραστική ουσία με την ισχυρότερη
αντικαρκινική δράση σε σύγκριση με αυτή πολυσακχαριτών από άλλους
βασιδιομύκητες και λειχήνες. Στην Ιαπωνία η ουσία Lentinan, έχει πάρει
έγκριση για τη θεραπεία διαφόρων μορφών καρκίνου σε ενέσιμο μορφή και
αποτελεί το όγδοο σε πωλήσεις αντικαρκινικό φάρμακο.
Η καλλιέργεια του «Shiitake» γίνεται συνήθως σε κορμούς οξιάς,
αποτελεί όμως μια εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία που διαρκεί 2 χρόνια
8
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
περίπου. Όμως η παραγωγή καρποσωμάτων μπορεί να συντομευτεί σε 2
περίπου μήνες με την καλλιέργεια του σε υποστρώματα που αποτελούνται
από άχυρα, πριονίδι βελανιδιάς, εκκοκκισμένους σπάδικες καλαμποκιού
κ.α. όπως εφαρμόζεται στο ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε (Philippoussis κ.α. 2007, Israilides
και Philippousis, 2003).
Πλεονεκτήματα
έχει υψηλή διατροφική αξία
είναι προωθούμενη καλλιέργεια
εξασφαλίζει στους παραγωγούς ικανοποιητικό εισόδημα
τα μανιτάρια καλής ποιότητας δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα
διάθεσης
αξιοποιούνται μικρά αγροτεμάχια
υπάρχει δυνατότητα ενισχύσεων μέσω προγραμμάτων του ΥΠΑΑΤ
Μειονεκτήματα
ελάχιστος χρόνος συντήρησης του νωπού προϊόντος
υψηλό κατασκευής και εξοπλισμού
μεγάλη ευαισθησία σε ασθένειες
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να
απευθύνονται στον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό Δήμητρα (Πρώην ΕΘΙΑΓΕ)
στο τηλέφωνο 210-2845940 (πληροφορίες Δρ. Α. Φιλιππούσης).
Οικονομικές ενισχύσεις για την καλλιέργεια μανιταριών
1. Μέσω των Οργανώσεων Παραγωγών που καλλιεργούν μανιτάρια (Καν.
ΕΕ 1234/2007 και 543/11) :
Προϋποθέσεις ενίσχυσης:
οι Οργανώσεις Παραγωγών (ΟρΠ) να δραστηριοποιούνται στην
καλλιέργεια μανιταριών
9
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
ο αριθμός των μελών της οργάνωσης να είναι κατ΄ ελάχιστο 7 άτομα,
η ετήσια αξία της εμπορευθείσας παραγωγής της οργάνωσης να είναι
κατ΄ ελάχιστο 100.000€,
να υποβάλλουν Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΕΠ), στο οποίο να
παρουσιάζουν τις δράσεις για τις οποίες επιθυμούν να επιδοτηθούν.
Επιδοτούνται δράσεις που αφορούν:
στον προγραμματισμό της παραγωγής (προμήθεια πολλαπλασιαστικού
υλικού, προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού κ.λ.π.)
στην διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος:
(πιστοποίηση ολοκληρωμένης διαχείρισης, πιστοποίηση βιολογικής
παραγωγής, ιχνηλασιμότητα κ.λ.π)
στην βελτίωση της εμπορίας (διαλογή τυποποίηση, συσκευασία,
προώθηση κ.λ.π)
στην προστασία του περιβάλλοντος (διαχείριση υπολειμμάτων κ.λπ)
Ύψος επιδοτούμενης δαπάνης:
το 8,2 % της αξίας της εμπορευθείσας παραγωγής από την ΟρΠ κατά έτος.
Ποσοστό επιχορήγησης:
μέχρι το 60 % της επιδοτούμενης δαπάνης
Οι αιτήσεις υποβάλλονται στις Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και
Κτηνιατρικής μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.
Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Δ/νση Δενδροκηπευτικής –Σμήμα Πυρηνοκάρπων
& Μηλοειδών, Αχαρνών 2, Αθήνα, τηλ. 210 212 4208, -4209, -4211, -
4518, -4207
2. Σχέδια Βελτίωσης (επενδυτικά σχέδια) [Μέτρο 121: «Εκσυγχρονισμός
Γεωργικών εκμεταλλεύσεων» - Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ)
2007-2013].
.
Το μέτρο αφορά για επενδύσεις γεωργικών εκμεταλλεύσεων
παραγωγής μανιταριών
10
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Δικαιούχοι του μέτρου είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα που μπορούν
να κριθούν ως γεωργοί εφόσον είναι νόμιμοι κάτοχοι και αρχηγοί
γεωργικής εκμετάλλευσης ηλικίας από 18-60 ετών.
επιλέξιμες δαπάνες:
δαπάνες ανέγερσης, επέκτασης, εκσυγχρονισμού γεωργικών κτιρίων
και κατασκευών,
δαπάνες αγοράς, μεταφοράς και εγκατάστασης καινούργιου
μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου του
λογισμικού ηλεκτρονικών υπολογιστών,
δαπάνες αγοράς, μεταφοράς και εγκατάστασης καινούργιου
εξοπλισμού για την αξιοποίηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας [ΑΠΕ]
με σκοπό την κάλυψη των αναγκών της εκμετάλλευσης,
συμπεριλαμβανομένων των σχετικών κατασκευών,
δαπάνες εγγείων βελτιώσεων,
γενικές δαπάνες όπως αμοιβές συντακτών αιτήσεων ενίσχυσης και
πληρωμής, αρχιτεκτόνων, μηχανικών κλπ, δαπάνες για μελέτες
σκοπιμότητας, συμβολαιογραφικά έξοδα κ.λπ.
Ο ανώτατος επιλέξιμος προϋπολογισμός ανέρχεται ανά γεωργική
εκμετάλλευση έως τα 500.000 €.
Το ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης ανά περιοχή παρουσιάζεται στον
παρακάτω πίνακα.
Δικαιούχοι
Ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης
Μικρά
Νησιά
Αιγαίου
Πελάγους
Ειδικές Περιοχές
Κανονικές περιοχές
Νέος Γεωργός 75 60 50
Λοιπά πρόσωπα 75 50 40
Η πρόσκληση του μέτρου αυτού είναι κλειστή.
11
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Διοικητικός Τομέας Κοινοτικών Πόρων &Υποδομών/ Ειδική
Υπηρεσία Εφαρμογής ΠΑΑ- Ανταγωνιστικότητα/ Μονάδα Β1 Σχέδια Βελτίωσης –Ν.
Γεωργοί. Λεωφ. Αθηνών 54-56 10441 Αθήνα, τηλ. 210 5275 203, 210 5275 204, 210
5275 255, 210 5275 271
3. Επενδύσεις στην μεταποίηση και εμπορία [Μέτρο 123Α «Αύξηση
της αξίας των γεωργικών προϊόντων» - Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης
(ΠΑΑ) 2007-2013 (ΦΕΚ 850 Β /16-5-11, ΥΑ εφαρμογής ΦΕΚ1858β
/22-8-11) ]
Το μέτρο αφορά την ενίσχυση ατομικών επιχειρήσεων, Νομικά
Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (Ο.Ε., Ε.Ε., Α.Ε., ΕΠΕ, προσωπικές
εταιρίες του εμπορικού νόμου, αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις
κάθε βαθμίδας, συνεταιριστικές επιχειρήσεις, Δημοτικές επιχειρήσεις οι
οποίες λειτουργούν με τις διατάξεις της εμπορικής και φορολογικής
νομοθεσίας) για τις εξής δράσεις:
Ίδρυση μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης, διαλογής, συντήρησης,
ψύξης, αποθήκευσης μανιταριών.
Ίδρυση εγκαταστάσεων στατικών ψυγείων και κατασκευή μικρής
δυναμικότητας συσκευαστηρίων με δυνατότητα προμήθειας κινητών
(αυτοκινήτων) ψυγείων μόνο στις νησιωτικές περιοχές (πλην Κρήτης και
Ευβοίας).
Εκσυγχρονισμοί ή/και επέκταση με ή χωρίς μετεγκατάσταση
υφιστάμενων μονάδων συσκευασίας, τυποποίησης διαλογής,
συντήρησης, ψύξης, αποθήκευσης μανιταριών.
Το ύψος της επένδυσης και η κλιμάκωση του ποσοστού της οικονομικής
ενίσχυσης παρουσιάζονται στο πίνακα που ακολουθεί:
Δικαιούχοι
Ύψος επένδυσης (€)
Ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης
Περιφέρειες του
στόχου
Σύγκλησης (όλη η
χώρα εκτός
Στερεάς και νησιών
Αιγαίου Πελάγους)
Περιφέρειες
εκτός του στόχου
Σύγκλησης
(Στερεά Ελλάδα)
νησιά Αιγαίου
Πελάγους
(εκτός Κρήτης
& Εύβοιας)
για την
αξιοποίηση
κυρίως της
τοπικής
παραγωγής
100.000-1.500.000 50 40 65
12
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
1.Επιχειρήσεις
πολύ μικρές,
μικρές
& μεσαίες
(απασχολούν <250
υπαλλήλους και
έχουν ετήσιο κύκλο
εργασιών μέχρι 50
εκατ. € ή ετήσιο
ισολογισμό μέχρι 43
εκατ. €)
1.500.000-3.000.000
45 40 60
3.000.000-6.000.000
40 40 50
6.000.000-10.000.000
35
35
35
2. Επιχειρήσεις που
απασχολούν <750
υπαλλήλους ή
έχουν κύκλο
εργασιών <200
εκατ. €
100.000-1.500.000
25
20
65
1.500.000-3.000.000
60
3.000.000-6.000.000
50
6.000.000-10.000.000
35
Δαπάνες που ενισχύονται (ενδεικτικά):
Προμήθεια και εγκατάσταση νέου μηχανολογικού εξοπλισμού και
λογισμικού εφαρμογής.
Κατασκευή η βελτίωση κτιριακών εγκαταστάσεων
Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου.
Εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού.
Γενικά έξοδα μέχρι 10% του συνόλου του προϋπολογισμού , όπως
αμοιβές μηχανικών και συμβούλων και άδειες πέραν των παραπάνω
δαπανών.
Δαπάνες για μελέτες σκοπιμότητας, δαπάνες για τη δημιουργία
αναγνωρίσιμου σήματος (ετικέτας) του προϊόντος, απόκτηση
διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, έρευνα αγοράς για τη διαμόρφωση της
εικόνας του προϊόντος (συσκευασία επισήμανση).
Αγορά fax, τηλεφωνικών εγκαταστάσεων, δικτύων επικοινωνίας
δικτύων ενδοεπικοινωνίας και ηλεκτρονικών υπολογιστών,
φωτοτυπικών και συστημάτων ασφαλείας των εγκαταστάσεων.
Απόκτηση πιστοποιητικών ποιότητας από αρμόδιους οργανισμούς
(ISO, HACCP κ.λ.π).
Κατασκευή της κατοικίας φύλαξης των εγκαταστάσεων μέχρι των
50.000 €.
13
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Καταληκτική ημερομηνία υποβολής των αιτήσεων είναι η 23η Ιανουαρίου
2011.
* Πληροφορίες ΥπΑΑ&Τ: Δνση Προγραμματισμού & Γεωργικών Διαρθρώσεων/ Τμήμα
Δημοσίων & Ιδιωτικών Επενδύσεων, Αχαρνών 5, 10176 Αθήνα, τηλ.: 210 212 4323, 4098,
4325
4. Αναπτυξιακός νόμος: Ν.3908/2011 (ΦΕΚ 8Α/1-2-11) «Ενίσχυση
Ιδιωτικών Επενδύσεων για την Οικονομική Ανάπτυξη, την
Επιχειρηματικότητα και την Περιφερειακή Συνοχή». Το πρόγραμμα του
γεωργικού τομέα υλοποιείται με την ΚΥΑ 31054/12-7-07.
Ενισχυόμενες δαπάνες
η κατασκευή, η επέκταση, ο εκσυγχρονισμός κτηριακών, ειδικών και
βοηθητικών εγκαταστάσεων, καθώς και οι δαπάνες διαμόρφωσης
περιβάλλοντος χώρου. Οι δαπάνες αυτές δεν μπορεί να υπερβαίνουν
το 40%.
του συνόλου των επιλέξιμων δαπανών του επενδυτικού σχεδίου.
η αγορά πάγιων στοιχείων ενεργητικού που συνδέονται άμεσα με μία
παραγωγική μονάδα.
η αγορά και εγκατάσταση καινούργιων σύγχρονων μηχανημάτων και
λοιπού εξοπλισμού.
τα μισθώματα της χρηματοδοτικής μίσθωσης καινούργιων σύγχρονων
μηχανημάτων και λοιπού εξοπλισμού του οποίου αποκτάται η χρήση,
εφόσον η χρηματοδοτική μίσθωση περιλαμβάνει την υποχρέωση
αγοράς αυτών κατά τη λήξη της μίσθωσης.
δαπάνες συστημάτων διασφάλισης και ελέγχου ποιότητας,
πιστοποιήσεις, προμήθειας και εγκατάστασης λογισμικού και
συστήματος οργάνωσης της επιχείρησης, δαπάνες για τη μεταφορά
τεχνολογίας μέσω της αγοράς δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας,
αδειών εκμετάλλευσης, ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας και μη
κατοχυρωμένων τεχνικών γνώσεων κ.ά. Το κόστος των ενισχυόμενων
άυλων περιουσιακών στοιχείων δεν μπορεί να υπερβαίνει το πενήντα
14
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
τοις εκατό (50%) του συνόλου των επιλέξιμων δαπανών του
επενδυτικού σχεδίου.
για έργα και προγράμματα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας που
σχετίζονται με τη δραστηριότητα και τα προϊόντα της επιχείρησης και
τα οποία εκτελούνται από την επιχείρηση είτε μόνη της είτε σε
συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα και φορείς και με Ανώτατα και
Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Ελλάδας και της Ε.Ε.
Φορολογική απαλλαγή που συνίσταται στην απαλλαγή από την
καταβολή φόρου εισοδήματος επί των πραγματοποιούμενων προ
φόρων κερδών, τα οποία προκύπτουν με βάση τη φορολογική
νομοθεσία, από το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιχείρησης.
Επιχορήγηση που συνίσταται στη δωρεάν παροχή από το Δημόσιο
χρηματικού ποσού για την κάλυψη τμήματος των ενισχυόμενων
δαπανών του επενδυτικού σχεδίου και προσδιορίζεται ως ποσοστό
αυτών.
Επιδότηση χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνίσταται στην κάλυψη
από το Δημόσιο τμήματος των καταβαλλόμενων δόσεων
χρηματοδοτικής μίσθωσης που συνάπτεται για την απόκτηση
καινούριου μηχανολογικού και λοιπού εξοπλισμού και προσδιορίζεται
ως ποσοστό επί της αξίας απόκτησης αυτών που εμπεριέχεται στις
καταβαλλόμενες δόσεις. Η επιδότηση της χρηματοδοτικής μίσθωσης
δεν μπορεί να υπερβαίνει τα επτά (7) έτη.
Ελάχιστο Ύψος επενδυτικών σχεδίων:
-μεγάλες επιχειρήσεις 1.000.000 €
-μεσαίες επιχειρήσεις 500.000 €
-μικρές επιχειρήσεις 300.000 €
-πολύ μικρές επιχειρήσεις 200.000 €
Τα ποσοστά ενίσχυσης, κατά ζώνη κινήτρων, ανέρχονται:
α. Στην Α΄ ζώνη, σε 15% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 20% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 25% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις.
15
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
β. Στη Β΄ ζώνη, σε 30% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 35% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 40% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις.
γ. Στη Γ΄ ζώνη, σε 40% για Μεγάλες επιχειρήσεις, 45% για Μεσαίες
επιχειρήσεις και 50% για Μικρές και Πολύ Μικρές επιχειρήσεις
Πληροφορίες :
1. Υπουργείο Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας & Ναυτιλίας /Γενική Γραμματεία Επενδύσεων &
Ανάπτυξης: Γενική Δ/νση Ιδιωτικών Επενδύσεων, Πλατεία Συντάγματος, 10180 Αθήνα, τηλ.: 210 333
2254
2.ΥπΑΑ&Τ : : Δνση Προγραμματισμού & Γεωργικών Διαρθρώσεων/ Τμήμα Δημοσίων &
Ιδιωτικών Επενδύσεων, Αχαρνών 5, 10176 Αθήνα, τηλ.: 210 212-4323, -4098, -4325
Μονάδες Παραγωγής Μανιταριών
Μανιτάρια Κεντρικής Ελλάδας Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε. Παλαιόπυργος
Τρικάλων τηλ:24310-87872 (Agaricus bisporus, Pleurotus ostreatus,
Portobello)
Μανιτάρια Δίρφης (Λαχουβάρης Ελευθέριος, Μαστρογιάννης Αθανάσιος),
Καθενοί Εύβοια, τηλ: 2228029211 (Pleurotus ostreatus, άγρια μανιτάρια)
Μανιτάρια Αργολίδας (Βαβούλης Ιωάννης) Σημένιο Αργολίδας τηλ: 27510-
52221 ( Pleurotus osteatus )
Αγροκτήματα Χατζηπαύλου Μάνδρες Κιλκίς τηλ: 23410-42275 (Pleurotus
osteatus)
16
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αντώνης Φιλιππούσης 2011. Πληροφορικό Δελτίο Καλλιέργειας Μανιταριών.
Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας.
Φιλιππούσης, A. (2008). Στοιχεία καλλιέργειας και αγοράς μανιταριών –
παραγωγή μανιταριών Pleurotus spp. σε μονάδες δορυφόρους. ΈκδοσηEΘ.I.AΓ.E, Αθήνα, σελίδες 60.
Φιλιππούσης, A. (1999). Bιολογία και καλλιέργεια των μανιταριών Pleurotus
sp. Έκδοση EΘ.I.AΓ.E, Aθήνα, σελίδες 30.
Φιλιππούσης, A. (1998). Στοιχεία Kαλλιέργειας του Λευκού Mανιταριού
Agaricus bisporus. Έκδοση EΘ.I.AΓ.E, Aθήνα, σελίδες 25.
K. Z. Στεφανάκης, «Tα μανιτάρια». Aθήνα-Πειραιάς. Eκδόσεις A. Σταμούλη,
1995.
Δημήτρης Θ. Kελτεμλίδης, «Tα φαρμακευτικά μανιτάρια και οι θεραπευτικές
τους χρήσεις». Aθήνα. Eκδόσεις Χύχαλου, 1995.
Philippoussis, A., Diamantopoulou, P. & Israilides, C. (2007). Productivity
of agricultural residues used for the cultivation of the medicinal fungus
Lentinula edodes. International Biodeterioration and Biodegradation 59(3):
216-219
Israilides, C. and A. Philippoussis (2003) “Bio-technologies of recycling
agro-industrial wastes for the production of commercially important
fungal polysaccharides and mushrooms” Biotechnology & Genetic
Engineering Reviews, Vol. 20, 247-259.
http://el.wikipedia.org
http://www.geopon.gr
16
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Για περισσότερες πληροφορίες κάντε κλίκ εδώ
Πηγή :
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων
http://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Aromatika_Fyta/Manitari_entypo_291211.pdf
Δ/ΝΣΗ ΠΑΠ-ΔΕΝΔΡΟΚΗΠΕΤΙΚΗΣ
Για περισσότερες πληροφορίες κάντε κλίκ εδώ
Πηγή :
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων
http://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Aromatika_Fyta/Manitari_entypo_291211.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου