Πέμπτη 14 Φεβρουαρίου 2013

φρυκτωρίες


φρυκτωρίες





Οι φρυκτωρίες ήταν σύστημα επικοινωνίας που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες με τη βοήθεια πυρσών που άναβαν στις κορυφές γειτονικών βουνών.
Ο Αισχύλος στο έργο του “Αγαμέμνων” γράφει πως η είδηση της πτώσης της Τροίας μεταδόθηκε μέχρι τις Μυκήνες με τις φρυκτωρίες. Η πρώτη φωτιά άναψε στο βουνό Ίδη της Μικράς Ασίας, νοτιοανατολικά της Τροίας. Από την Ίδη το φωτεινό μήνυμα έφτασε στο Ερμαίον όρος της Λήμνου, κι από κει στον Άθω. Από τη φρυκτωρία του Άθω η λάμψη έφτασε ως το Μάκιστο της Εύβοιας, (σημερινό Καντήλι). Επόμενος σταθμός της φωτεινής πορείας ήταν το Μεσάπιο, βουνό της Βοιωτίας, απέναντι από τη Χαλκίδα κι από κει η λάμψη έφτασε στην κορυφή του Κιθαιρώνα. Από τον Κιθαιρώνα στο Αιγίπλαγκτον που μάλλον ήταν το βουνό των Γερανείων στο δυτικό άκρο της Αττικής. Κι από κει η λάμψη, μεταδόθηκε στο Αραχναίο όρος και στην πρωτεύουσα των Μυκηνών.
 
Η πορεία που ακολούθησε το φωτεινό μήνυμα από την Τροία ως τις Μυκήνες
(η φωτογραφία είναι από τοhttp://www.ote.gr/portal/page/portal/OTEGR/TheCompany/
MuseumOfTelecommunications/ek8emata/ekthemata_1a
Η Κλυταιμνήστρα είχε δώσει εντολή σε ένα φρυκτωρό-παρατηρητή να περιμένει στη στέγη του παλατιού μέχρι να δει το φωτεινό μήνυμα ότι πάρθηκε η Τροία. Η επιλογή των βουνών που αναφέρει ο Αισχύλος δεν έγινε τυχαία. Ακόμη και σήμερα αν ανέβει κάποιος σε μια απ’ αυτές τις κορυφές θα μπορέσει να διακρίνει την απέναντι κορυφή. 
Η επικοινωνία με φρυκτωρίες αναφέρεται και άλλες αρχαίες πηγές: στον Όμηρο, στον Αριστοφάνη, στον Ευριπίδη και στον Θουκυδίδη.
οι πληροφορίες αντλήθηκαν από:
φρυκτωρία (Βικιπαίδεια)
Θ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ “ΤΑ ΒΟΥΝΑ ΣΤΙΣ ΤΡΑΓΩΔΙΕΣ ΤΟΥ ΑΙΣΧΥΛΟΥ”, περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τ. 1481Κ. ΣΤΥΛΙΑΔΗΣ “ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ”, περιοδικό 7 ΜΕΡΕΣ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 16/5/1999 (από τοhttp://www.scribd.com/doc/7262326/16051999-7-)

αρχαία φρυκτωρία στο Ποικίλο Όρος
φωτ. Τάσος Λύτρας 
από το blog ΙΕΡΑ ΟΔΟΣ που έχει ένα εξαιρετικό αφιέρωμα στις αρχαίες φρυκτωρίες στο Ζαστάνι και στην κορυφή Ζαχαρίτσα στο όρος Αιγάλεω – Ποικίλο με σημαντικό φωτογραφικό υλικό
Ψάχνοντας στο διαδίκτυο διαπίστωσα πως υπάρχει ένας Έλληνας αρχαιολόγος, ο Νίκος Παναγιωτάκης, ο οποίος μελετάει τις μινωικές φρυκτωρίες (1900 π.Χ. – 1700 π.Χ.) που ήταν ένα τεράστιο πλέγμα επικοινωνίας. Μόνο στην ευρύτερη περιοχή της πεδιάδας του Ηρακλείου έχουν εντοπιστεί 140 μινωικές φρυκτωρίες.
«Εχουμε δύο ειδών μινωικές φρυκτωρίες», λέει ο Νίκος Παναγιωτάκης. «Αυτές που βρίσκονται στις κορυφές λόφων και στις κορυφογραμμές είναι οι μεγαλύτερες σε έκταση, φτάνουν περίπου το 1,5 στρέμμα, όπως η φρυκτωρία που ονομάζεται “ο Σωρός του Παντελή”. Το δεύτερο είδος είναι οι Σωροί που βρίσκονται πάνω στα μινωικά μονοπάτια και τα ορίζουν έχοντας έκταση γύρω στο ένα στρέμμα.
Τις μινωικές φρυκτωρίες επάνδρωναν άτομα που ζούσαν σε κοντινές αποστάσεις – πάντα βρίσκονται δίπλα ή κοντά σε οικισμούς ή εγκαταστάσεις.
Οι θέσεις στις οποίες βρίσκονταν όριζαν τους μινωικούς δρόμους μέχρι τα πιο δυσπρόσιτα σημεία των ορεινών όγκων της πεδιάδας. Πρόκειται για ένα κολοσσιαίο έργο της μινωικής περιόδου για τον έλεγχο των σημαντικών δρόμων, όπου γινόταν η διακίνηση προϊόντων από την ενδοχώρα προς τα ανάκτορα της Κνωσού και των Μαλίων, αλλά και των ακτών, σημείων στρατηγικής σημασίας για τους Μινωίτες.
 
Αναπαράσταση του τεράστιου πλέγματος μετάδοσης μηνυμάτων που είχε τη δυνατότητα να μεταδώσει μια μινωική φρυκτωρία
η φωτογραφία είναι από το http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=74952
Η κατασκευή των φρυκτωριών δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Εξηγεί ο Ν. Παναγιωτάκης. «Η ογκομέτρηση που πραγματοποιήσαμε στον Σωρό του Παντελή έδειξε πως η συγκεκριμένη φρυκτωρία περιέχει 5,5 περίπου χιλιάδες κυβικά μέτρα χώματος και πετρών. Αυτό σημαίνει πως η κατασκευή μιας μινωικής φρυκτωρίας ήταν ένας κατασκευαστικός άθλος. Διότι δεν είναι μόνο η τοποθέτησή τους στα βουνά, όπου ξέρουμε πόσο δύσκολα γίνεται η μεταφορά οποιουδήποτε υλικού εκεί. Είναι και οι καιρικές συνθήκες, που το χειμώνα στα βουνά είναι επώδυνες».
από άρθρο του Παναγιώτη Γεωργούδη στο
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=74952
Μία από τις πολλές μινωικές φρυκτωρίες που είναι γνωστές ως Σωροί.
(η φωτογραφία είναι από το blog του δημοσιογράφου Ν. Θεοδωράκη Θραψανιώτης  στο οποίο έχει δημοσιεύσει αρκετές από τις φωτογραφίες που τράβηξε στην περιήγηση που έκανε μαζί με τον αρχαιολόγο Ν. Παναγιωτάκη)
Στο ίδιο blog αναφέρεται πως μεγάλος αριθμός φρυκτωριών πιθανόν κάλυπτε όλη την Κρήτη και ένα μήνυμα μπορούσε να μεταδοθεί πολύ γρήγορα σε ολόκληρο το νησί αλλά και σε άλλες περιοχές, όπως τα νησιά του Αιγαίου. Οι φρυκτωρίες επομένως εξασφάλιζαν την επικοινωνία με τις γύρω περιοχές και τα νησιά, την ασφαλή μεταφορά των προϊόντων, και πιθανόν την ασφαλή ναυσιπλοΐα.
 από το blog: Θραψανιώτης 
Και φτάνουμε στην κορυφή του Άθω (2.033 μ.), που ήταν ένας από τους σταθμούς – φρυκτωρίες, από όπου πέρασε, σύμφωνα με τον Αισχύλο, το φωτεινό μήνυμα της κατάλειψης της Τροίας.
Στον Άθω τα αρχαία χρόνια λειτουργούσε “καιροσκοπείο” που ήταν, εκτός από φρυκτώριο, και μετεωρολογικός σταθμος.
Δεν αξιώθηκα να ανέβω στην κορυφή του, αλλά όσοι έχουν ανέβει, μιλούν για πρωτόγνωρο συναίσθημα.
Η τριγωνική σκιά που φαίνεται στη φωτογραφία προκαλείται από το κωνικό σχήμα του βουνού.

Η κορυφή του Άθω
από το http://1myblog.pblogs.gr/2009/01/skiathos-skia-toy-athw.html
Θα τελειώσουμε με μια από τις ωραιότερες σκηνές της ταινίας “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών”. Είναι η σκηνή που ανάβουν οι φρυκτωρίες, η μία μετά την άλλη, μέχρι το μήνυμα να φτάσει στον Άραγκον!
Πρόκειται για την αγαπημένη μου σκηνή από ολόκληρη την τριλογία, που όμως μπορείτε να την απολαύσετε εδώ:






Φρυκτωρίες

Οι φρυκτωρίες είναι συστηματική μέθοδος μετάδοσης προσυμφωνημένων μηνυμάτων με χρήση φωτιάς. Η λέξη φρυκτωρία είναι σύνθετη και αποτελείται από τη λέξη φρυκτός που σημαίνει πυρσός και ώρα που σημαίνει φροντίδα. Πληροφορίες γι αυτό τον τρόπο επικοινωνίας έχουμε από τον Όμηρο στην Ιλιάδα, τον Απολλώνιο το Ρόδιο στα Αργοναυτικά, τον Αισχύλο στο δράμα Αγαμέμνων, τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, τον Ευριπίδη, τον Αριστοφάνη, τον Σέξτο τον Εμπειρικό και τον Αναξίμανδρο.

Σύμφωνα με τον Αισχύλο, όταν το 1184 π.Χ. καταλαμβάνεται η Τροία, ο βασιλιάς των Μυκηνών Αγαμέμνων πληροφορεί τη σύζυγο του Κλυταιμνήστρα με δίκτυο από φωτιές με την παρακάτω σειρά: Τροία - Ίδη - Έρμαιο Λήμνου - Αθως Αγίου Όρους - Μάκιστο Εύβοιας - Μεσσάπιο της Βοιωτίας - Κιθαιρώνας - Αιγίπλαγκτο - Αραχναίο - Παλάτι των Μυκηνών (βλέπε χάρτη Ελλάδος). Η απόσταση που καλύφθηκε υπερβαίνει τα 600 χιλιόμετρα. Είναι το πρώτο και αρχαιότερο οργανωμένο δίκτυο επικοινωνίας για το οποίο υπάρχει γραπτή μαρτυρία (Αισχύλου Αγαμέμνων, στίχοι 263-304). Η έρευνα έχει φέρει στο φως εκτεταμένο δίκτυο φρυκτωριών στην ηπειρωτική αλλά και στη νησιωτική Ελλάδα. Τα δίκτυα λειτούργησαν για πολλούς αιώνες. Στην περίοδο της Βυζαντινής αυτοκρατορίας έχουμε τις καμινοβιγλατορίες και το περίφημο "Ωρονόμιο" του Λέοντα του Φιλοσόφου.



ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ: ΟΙ ΠΑΝΥΨΗΛΟΙ ΠΕΤΡΙΝΟΙ ΠΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

του Αθανασίου Κατσιφή, κατοίκου Οινοφύτων
Στην χώρα μας , από τα αρχαία ακόμη χρόνια, για την επικοινωνία των ανθρώπων και την μετάδοση των πληροφοριών από μεγάλες αποστάσεις , λειτουργούσε το σύστημα των φρυκτωριών.
Η λέξη φρυκτός σημαίνει πυρσός και φρυκτωρία η επικοινωνία με πυρσούς .
Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι με την φρυκτωρία γινόταν η αναγνώριση φίλων και εχθρών . Με τους αναμμένους πυρσούς (δαυλούς) δούλευαν την νύχτα, ενώ την ημέρα τα σήματα στέλνονταν με ελεγχόμενους καπνούς.
Υπήρχε μια αλυσίδα ψηλών πέτρινων πύργων πού είχαν επαφή , οπτική επαφή μεταξύ των , και μέσω αυτών μεταβιβαζόταν η πληροφορία , ως τον τελικό της σκοπό.
Ήταν ένα δίκτυο ιδιαίτερα αποτελεσματικό, και κάλυπτε απόλυτα τις αδυναμίες του Ελληνικού εναέριου χώρου.
Σε άλλες χώρες της περιοχής όπως την Περσία , την Αίγυπτο , Μικρά Ασία η επικοινωνία γινόταν μέσω εφίππων ταχυδρόμων, ακόμα και μέσω ταχυδρομικών περιστεριών, που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα και στην Ευρώπη, από τους σταυροφόρους.
Από περιγραφές στα Ομηρικά έπη , είναι γνωστό, ότι οι Φρυκτωρίες δεν ήταν άγνωστες και είχαν ευρεία χρήση στα χρόνια του Ομήρου.
Αλλά και στην ιστορική Ελλάδα, στην τριλογία ΟΡΕΣΤΗΣ του Αισχύλου και στο πρώτο μέρος του έργου ΑΓΑΜΕΜΝΩΝΑ αναφέρεται η Φρυκτωρία.
Στον ΑΓΑΜΕΜΝΩΝΑ είναι χαρακτηριστική η στιχομυθία Κλυταιμνήστρας και χορού στο κείμενο του Αισχύλου.

Χορός.: Μα εσύ του Τυνδάρεω κόρη , Κλυταιμνήστρα Βασίλισσα, λέγε τι τρέχει; Τι καινούργιο συμβαίνει; Ποιο μαντάτο μαθαίνοντας έστειλες ολούθε, να ετοιμάσουν θυσίες;Χορός.: και πότε κούρσεψαν την πόλη;
Κλυταιμνήστρα.: Την νύχτα σου είπα, που το φως γεύθηκε τούτο
Χορός.: Μα τόσο γοργά ποιος θα ερχόταν μαντατοφόρος;
Κλυταιμνήστρα.: Ο Ήφαιστος; Δυνατή φωτιά άναψαν στην κορυφή της Ίδης και πολλές φωτιές μετά , μας έφεραν διαδοχικά το μήνυμα; Η υπόσχεση του Βασιλιά Αγαμέμνωνα ότι έπεσε η Τροία, πραγματοποιήθηκε και μάλιστα στην ίδια ημέρα;Η Φρυκτωρία δούλεψε καλά ……
Από το βουνό Ίδη της Τροίας, μέσω του κάβου Ερμής της Λήμνου, το όρος Άθως, γεφυρώθηκε το πέλαγος ως το βουνό Μάκιστος της Εύβοιας. Το μήνυμα πέρασε στο Μεσσάπιο της Βοιωτίας μέσω της κοιλάδας του Ασωπού-Πύργος Οινοφύτων και Τανάγρας- πέρασε στον Κιθαιρώνα, στο Αραχναίο της Πελοποννήσου και από εκεί στις Μυκήνες στην Κλυταιμνήστρα………
Η Τροία έπεσε;… Ας το μάθουν άνθρωποι και θεοί.



Πως λειτουργούσαν όμως οι Φρυκτωρίες;
Εδώ καταφεύγουμε στον Πολύβιο , αλλά και σε σύγχρονους συγγραφείς. Από το εκμαγείο του Μουσείου Τηλεπικοινωνιών του Ο.Τ.Ε. παίρνουμε μία σχετική εικόνα. Οι πανύψηλοι πέτρινοι πύργοι ήταν σταθμοί λήψεως, αλλά και εκπομπής. Σε κάθε πύργο, που αποτελούσε ένα κρίκο μιας αλυσίδας παρόμοιων πύργων, υπηρετούσαν μόνιμα εκπαιδευμένοι άνδρες , που έπαιρναν τα μηνύματα, τα αποκωδικοποιούσαν και τα προωθούσαν προς το επόμενο σταθμό και αυτός στον κοντινό του.Χρησιμοποιούσαν έναν πρωτόγονο Μορσικό κώδικα, μέσω κατάλληλων κατασκευών στις κορυφές των πύργων, που έφεραν όλα τα γράμματα της αλφαβήτου και φώτιζαν τα ανάλογα για κάθε αποστολή του μηνύματος κωδικοποιημένου. Τρανταχτή απόδειξη της αποτελεσματικότητας της μεθόδου αυτής ήταν το μήνυμα από την Τροία στις Μυκήνες, αλλά και του ανάλογου μηνύματος προς τα πλοία του στόλου , που ναυλοχούσε αθέατος στην νήσο Τένεδο. Το μήνυμα εδώ αφορούσε το Δούρειο Ίππο και την είσοδο του μέσα στα τείχη της πόλης.
Με αναμμένους πυρσούς καθοδηγούσε και η Μήδεια τους Αργοναύτες στον μακρινό δρόμο τους , για την απόκτηση του χρυσόμαλλου ΔέρατοςΠέτρινοι πύργοι υπήρχαν στην περιοχή μας και στην διάρκεια του Μεσαίωνα και πολλοί έφτασαν ως τις ημέρες μας.
Ήταν οι Βυζαντινές ΒΙΓΛΕΣ που δέχονταν και προωθούσαν τα διάφορα μηνύματα, για εχθρούς και φίλους. Την εποχή της πειρατείας , ο ρόλος τους ήταν καθοριστικός για την ζωή και τα αγαθά των ανθρώπων που κινδύνευαν να βρεθούν στα σκλαβοπάζαρα.

Στην Βοιωτία υπήρχαν 28 τέτοιοι πύργοι και από αυτούς κάποιοι υπάρχουν και σήμερα. Τέτοιοι πύργοι υπήρχαν στα Οινόφυτα,Σχηματάρι , Μπράτσι, , ΧλεμποτσάριΔρίτσαΔράμεσιΜουσταφάδες, στα χωριά νότια της Θήβας, στην Αλίαρτο, και σε πολλά της Λιβαδειάς.

Ήταν τις εποχές της Φράγκικης κατοχής (1204 μ.Χ. ως την Τουρκοκρατία) και ιδιαίτερα της καταλανικής περιόδου από το (1311 έως το 1387 μ.Χ.).


χάρτης από John Bintlif



Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου